اثربخشی معنویت‌درمانی با تأکید برآموزه‌های دین مبین اسلام برکیفیت زندگی و سازگاری در سالمندان

نویسنده

دانشیار گروه روانشناسی، واحد اهواز، دانشلاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

معنویت نقش اساسی در تأمین و ارتقای سلامت روانی و کیفیت زندگی سالمندان دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی بر کیفیت زندگی و سازگاری در سالمندان انجام گرفت. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل سالمندان مرد ساکن سرا در مراکز سالمندان شهر اهواز در سال 1395 بود. که از بین آنها به صورت در دسترس تعداد 30 نفر که نمره‌ی برابر یا بالاتر از نقطه‌ی برش در پرسش‌نامه‌های کیفیت زندگی و سازگاری کسب کرده بودند، انتخاب شدند و به طور تصادفی در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جایگزین گردیدند. سپس برنامه آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی، طی 10 جلسه‌ی سی دقیقه‌ای برای گروه آزمایش اجرا گردید و طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از پایان برنامه، پرسش‌نامه‌ها مجدداً برای هر دو گروه اجرا گردید. داده‌ها با استفاده از آزمون آماری تحلیل کوواریانس مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی موجب افزایش کیفیت زندگی و سازگاری در گروه آزمایش شده است. در نتیجه معنویت‌درمانی به عنوان یک مداخله مؤثر در ارتقای کیفیت زندگی سالمندان و سازگاری آنها می‌تواند به کار برده شود.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Spiritual Therapy on Quality of Life and Adjustability in the Elderly, with an Emphasis on the Teachings of Islam

نویسنده [English]

  • Parviz Asgari
چکیده [English]

Spirituality plays a major role in providing and improving the mental health and quality of life of the elderly. The present study is carried out with the aim of investigating the effectiveness of spiritual training based on Islamic teachings on quality of life and adjustment ability in the elderly. This research is semi-experimental with a Pretest-Posttest Design with control group. The population of the study includes elderly men living in nursing homes in the city of Ahwaz in 2016, out of which 30 individuals ,who scored equal to or above the cutoff point in quality of life and adjustment questionnaires, were selected and randomly divided into two experimental (15 subjects) and control (15 People) groups. The Islamic teachings training program was then conducted for 10 sessions of 30 minutes for the experimental group. During this period, the control group received no intervention. After the end of the program, both groups answered the questionnaires again. Data were analyzed using statistical analysis method of Analysis of Covariance (ANCOVA). The results shows that spiritual training based on Islamic teachings increases the quality of life and adjustment ability in the experimental group. As a result, spirituality therapy can be used as an effective intervention method in improving the quality of life of the elderly and their adjustment ability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spiritual Training Based on Islamic Teachings
  • quality of life
  • Adjustment
  • elderly
اژدری فرد، پ. س.، قاضی، ق.، و نورانی پور، ر. ا. (1389). بررسی تأثیر آموزش عرفان و معنویت بر سلامت‌روان دانش آموزان. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 5(2)، 127-106.
اسدالهی، ف.، نشاط دوست، ح. ط.، کلانتری، م.، مهرابی حسیندلی، ا. ح.، و دقاق­زاده، حامد. (1393). بررسی اثربخشی معنویت درمانی بر علایم جسمی بیماران زن مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر. مجله پژوهش‌ها علوم رفتاری، 12(2)، 327-317.
زارع بهرام آبادی، م.، و نظری، ط. (1393). رابطه هوش معنوی با سازگاری اجتماعی سالمندان. مطالعات روانشناسی بالینی .18(5)، 98-83.
جدیدی، ع.، فراهانی‌نیا، م.، جان محمدی، س.، و حقانی، ح. (1390). بررسی ارتباط بین سلامت معنوی و کیفیت زندگی سالمندان مقیم آسایشگاه کهریزک. نشریه پرستاری ایران، 24(72)، 56-48.
حجتی، ح.، مطلق، م.، نوری، ف.، شریف‌نیا، ح.،محمدنژاد، ا.، و حیدری، ب.(1388). بررسی رابطه بین خواندن نماز و بهزیستی روان‌شناختی در بیماران دیالیزی مراجعه‌کننده به بیمارستان امام رضا(ع) در آمل. مجله مراقبت‌های پرستاری، 2(4)، 152-149.
خالقی­پور، م.، مسجدی، م. ش.، و احمدی، ز. (1395). اثربخشی معنویت‌درمانی اسلامی بر سبک زندگی و ملکول­های سفید خون محیطی سالمندان افسرده. فصلنامه علمیپژوهشیپژوهشدرسلامتروان‌شناختی، 10(3)، 86-69.
دشمن‌گیر، پ.، تقدیسی، م.، دشمن‌گیر، ل.، و دهداری، ل. (1391). عوامل مؤثر بر سبک زندگی از نظر سالمندان: یک مطالعه کیفی. مجله سالمندی، 72(2)، 83-72.
دلاور، ع. (1375). ساختوهنجاریابیمقیاس سازگاریبل. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
رضاپورمیرصالح، ی. (1392). ارائهالگویمفهومیسازگاریزناشوییمبتنیبرتبیینابعادهستیشناسیوارزش‌شناسی درگفتگوهای تعاملیودرونشخصیزوجهامتقاضیطلاقوزوج­هابرخوردارازسازگاریزناشوییوارزیابیاثربخشیآن (پایان نامه دکتری چاپ نشده). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
روحانی، ا.، و مناوی‌پور، د. (1388). رابطه بین باورهای مذهبی با شادکامی و رضایت زناشویی در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی مبارکه. دانش و پژوهش در روان‌شناسی، 3(2)، 206-189.
سلیمی، ب. (1392). بررسی اثر بخشی آموزش سازگاری اجتماعی بر سازگاری فردی اجتماعی سالمندان شهر اراک (پایان­نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه علوم و پژوهش‌ها تهران جنوب، تهران.
صادقی، م.، لاداری، ر. ب.، و حق­شناس، م. (1389). مطالعه اسنادهای مذهبی و سلامت ذهنی در دانشجویان دانشکده علوم پزشکی مازندران. مجله علوم پزشکی مازندران، 2(8)، 224-205.
عابدی، ق.، درواری، س. ه.، نادی قرا، ا.، و رستمی، ف. (1393). بررسی رابطه کیفیت زندگی با رضایت مندی زوجین نابارور با روش تحلیل مسیر. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 193(۱۱۷)، 184-124.
غباری‌بناب، ب.  (1388). مشاوره و روان‌درمانی با رویکرد معنوی. تهران: انتشارات آرون.
مرعشی، س. ع.، نعامی، ع. ز.، بشلیده، ک.، و غباری بناب، ب. (1390). تأثیرآموزش هوش معنوی بر بهزیستی روان‌شناختی، اضطراب و هوش معنوی در دانشجویان دانشکده نفت اهواز. مجله پیشرفت‌های روان‌شناختی، 4(3)،80-63.
فاطمی آغدا، ن.، رحیمی، ف.، کریمی، ع.، و وازیتین، م. (1395). مقایسه رضایت ذهنی و کیفیت زندگی سالمندان یزد. کنفرانس بین المللی علوم انسانی و مطالعات رفتاری، 2 (1)، 21-29.
قاسمی، س. (1387). بررسی اعتبار و پایایی پرسش‌نامه سازگاری بل. پایان نامه کارشناسی ارشد، تهران، دانشگاه آزاد اسلامی.
مظاهری، ا.، باغبان، ا.، و فاتحی زاده، م. (1385). تأثیر آموزش گروهی عزت‌نفس بر میزان سازگاری اجتماعی دانشجویان. دو ماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار،5(16)، 56-49.
ناروئی، ر.، صالحی، ع. ‌م.، و جندقی، غ. ر. (1392). اثربخشی یاد خدا بر خود‌مهارگری بر اساس منابع اسلامی. مجله روانشناسی و دین، 6(2)، 30-19.
نجات، س. ن.، منتظری، ع.، هلاکویی نایینی کوروش، م. ک.، و مجدزاده، ر. (1385). استانداردسازی پرسش‌نامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت (WHOQOL-BREF):ترجمه و روان سنجی گونه ایرانی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4 (4)، 12-1.
 
Andrews, F. M., & Withey, S. B. (1976). Social indicators of well –being: Americans perception of life quality. New York: Plenum Press.
Argyle, M. (2001). The psychology of happiness (2nd Ed.). London: Routledge.
Aten, D. J., & Schenck, J. E. (2007). Reflection on Religion and Health Research: An interview with Dr. Harold, G. Konenig. Journal of Religion and Health, 46(1), 183-190.  
Bandura, A. (2008). An agentic perspective on positive psychology. In Lopez SJ, (ed.), Positive psychology: Exploring the best in people. Westport, CT: Greenwood Publishing Company.
Campbell, A. (1981). The sense of well–being in America: Recent patterns and trends. New York: Mc Graw–Hill.
Dierendonck, V. D. (2004). The construct validity of Ryff’s scales of psychological well-being and its extension with spiritual well-being. Personality and Individual Differences, 36, 629–643.
Galanter. M., & Siegel, C. (2009). Training manual for spirituality discussion groups for mental health with focus on cultural competency center. New York: Mc Graw–Hill.
Ghaleghasemi, T. M., Rezaie, A. M., Karimian, J., & Ebrahimi, A. (2011). The Relationship between Spiritual Well-Being and Depression in Iranian Breast Cancer
 
Patients. Health Information Management, 8(8), 1007-1016.
Hirsch, J. K. (2003). An examination of optimism, pessimism and hopelessness as predictors of suicidal ideation in college students: A test of moderator model (Doctoral dissertion). USA University, Wyoming.
Jafari, E., Hajloo, N., Faghani, F., & Khazan, K. (2012). The relationship between spiritual well-being, hardiness and mental health in the elderly. Behavioral Science Research, 10(6), 431-439.
Kaisa, E., Sirpa, H., & Irma, N. (2016). Is Loneliness Associated with Malnutrition in Older People? International Journal of Gerontology, 10(1), 43-45.
Koenig, H. G. (2012). Religion, Spirituality, and Health: The Research and Clinical Implications. International Scholarly Research Network Psychiatry, 3(4), 2-11.
Lassey, W. R., & Lassey, M. L. (2001). Quality of life for older people: An international perspective. Upper Saddle River, NJ: Prentice Hall
Lee, T. W., Ko, S., & Lee, K. J. (2006). Health promotion behaviors and quality of life among community- dwelling elderly in Korea: A cross-sectional survey. International Journal Nursses Studies, 43(1), 293–300.
Low, G. (2005). Quality of life among older adults: a proposed conceptual model. Western Journal of Nursing Research, 30(4), 458-476.
Lucchese, F. A., & Koeing, H.G. (2013). Religion, Spirituality and Cardiovascular Disease: Research, Clinical Implications, and Opportunities in Brazil. The Brazilian Journal of Cardiovascular Surgery, 72(2), 201-272.
Martínez, B. B., & Custódio, R. P. (2014). Relationship between mental health and spiritual wellbeing among hemodialysis patients: a correlation study. Sao Paulo Medical Journal, 132(1), 23-27.
Martinz, J. S., Smith, T. B., & Barlow, S. H. (2007). Spiritual interventions in psychotherapy: evaluation by highly religious clients. Journal of Clinical Psychology, 63(10), 943-960.
Miller, G. (2003). Incorporating Spirituality in Counseling and Psychotherapy: Theory and Technique. New Jersey: Willey & Sons.
Puchalski, C. M., Vitillo, R., Hull, S. K., & Reller, N. (2014). Improving the spiritual dimension of whole person care: Reaching national and international consensus. Journal of Palliative Medicine, 17(6), 642–656.
Rajagopal, D., Mackenzie, E., Bailey, C., & Lavizzo-Mourey, R. (2002). The effectiveness of a spiritually-based intervention to alleviate subsyndromal anxiety and minor depression among older adults. Journal Religious Health, 41(2), 153–166.
Reynolds, N., Mrug, S., & Guion, K. (2013). Spiritual coping and psychological adjustment of adolescents with chronic illness: the role of cognitive attributes, age and disease group. Journal Adolescence Health, 52(3), 556-559.
Rezaei Shahsavarloo, Z., Lotfi, M. S., Taghadosi, M., Mousavi, M. S., Yousefi, Z.,  &Amirkhosravi, N. (2013). Relationship between components of Spiritual well-being with hope and life satisfaction among elderly with cancer in Kashan. Journal of Geriatric Nurssing, 2(2), 45-54.
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(2), 719-727.
Sloan, E. (2005). Effects of religiosity on Mental Health. Journal of psychology and theology, 16(1), 14-18.
Tajeri, B., & Bohayraei, A. R. (2008). The Association of Parenting Stress, Religious Attitude, and Knowledge with Maternal Acceptance for Sons with Mental Retardation. Research on Exceptional Children, 8(2), 205-224.
Taliaferro, L. A., Rienzo, B. A., Pigg, R. M., Miller, M. D., & Dodd, V. J. (2009). Spiritual well-being and suicidal ideation among college students. Journal of American College Health, 58(1), 83-90.
Thuné-Boyle, I., Stygall, J., Keshtgar, M., & Newman, S. (2006). Do religious/spiritual coping strategies affect illness adjustment in patients with cancer? A systematic reviewof the literature. Social Science and Medicine, 63(3), 151-13.
Unterrainer, H. F., Ladenhauf, K. H., Moazedi, M. L., Wallner-Liebmann, S. J., & Fink A. (2010). Dimensions of Religious/Spiritual Well-Being and their relation to Personality and Psychological Well-Being. Personality and Individual Differences, 49, 192-197.