مدل ساختاری روابط بین معنویت با سلامت‌روان و اضطراب مرگ: نقش میانجی گری منبع کنترل و حمایت اجتماعی

حبیب اللهی, سمیرا; سوداگر, شیدا; بنی جمالی, شکوه السادات; صبحی قراملکی, ناصر

مدل ساختاری روابط بین معنویت با سلامت‌روان و اضطراب مرگ: نقش میانجی گری منبع کنترل و حمایت اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجوی دکتری روانشناسی سلامت، واحدکرج، دانشگاه آزاد اسلامی،کرج، ایران

² استاد یار گروه روانشناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران

³ گروه روانشناسی، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

⁴ دانشکده تربیت بدنی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

با توجه به افزایش جمعیت سالمندان ایرانی، بررسی تعیینکنندههای سلامتروان و اضطراب مرگ آنها ضرورت مییابد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی مدل ساختاری روابط بین معنویت با سلامت‌روان و اضطراب مرگ: نقش میانجی‌گری منبع کنترل و حمایت اجتماعی انجام شد. جامعه آماری پژوهش حاضر، زنان و مردان سالمند شهر تهران بودند که 350 نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شدند و به پرسش‌نامه‌های معنویت پارسیان و دونینگ، سلامت عمومی گلدبرگ و هیلر، اضطراب مرگ تمپلر، منبع کنترل لوینسون و حمایت اجتماعی واکس، فیلیپس و هلی پاسخ دادند. داده‌ها با استفاده از مدلیابی معادلات ساختاری در نرم‌افزارهای SPSS و AMOS تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد معنویت، منبع کنترل و حمایت اجتماعی، سلامت‌روان و اضطراب مرگ را پیش‌بینی می‌کنند. تمام ضرایب مسیر به غیر از ضریب رگرسیون بین منبع کنترل درونی بر اضطراب مرگ از نظر آماری معنادار بوده و معنویت علاوه بر تأثیر مستقیم، از طریق متغیرهای میانجی بر سلامت‌روان و اضطراب مرگ سالمندان تأثیر داشت. حمایت اجتماعی تأثیر مستقیم بر سلامت‌روان و اضطراب مرگ داشت اما تأثیر منبع کنترل‌درونی بر اضطراب مرگ تأیید نشد. متغیرهای پیش‌بینی‌کننده بر 41 درصد از واریانس سلامت عمومی و 19 درصد از واریانس اضطراب مرگ اثر غیر مستقیم داشتند. منبع کنترل درونی و حمایت اجتماعی به صورت نسبی رابطه بین معنویت با سلامت‌روان و اضطراب مرگ را میانجی‌گری می‌کنند. مدل با داده‌های مشاهده شده برازش مطلوب داشت. رشد و تقویت منبع‌کنترل‌درونی، حمایت اجتماعی و معنویت از جمله روش‌های مناسب برای پبشگیری و کاهش آسیب‌پذیری نسبت به مشکلات سلامت‌روان در سالمندان است. بهتر است این متغیر‌ها برای کاهش اضطراب مرگ در سالمندان و نیز بهبود بهزیستی روان‌شناختی آنها مورد توجه قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Structural Model of relationship between Spirituality and Mental Health and Death Anxiety: Mediation Role of Control Source and Social Support

نویسندگان [English]

Samira Habibollahi ¹
Sheyda Sodagar ²
Shokoh sadat Bani jamali ³
Naser Sobhigjaramaleki ⁴

¹ Islamic Azad University, Branch of Karaj, Karaj, Iran

² Islamic Azad University, Branch of Karaj, Karaj, Iran

³ oloom tahghighat University

⁴ Allameh Tabatabai University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Given the increase in Iranian elderly population, the study of the determiners of mental health and death anxiety is required. So, present study seeks to study the structural model of relationship between spirituality and mental health and death anxiety: mediation role of control source and social support. The statistical community of present study included the elderly men and women of Tehran of which 350 subjects were selected using available sampling method. They responded the spirituality questionnaire of Parsiyan and Donning, General health questionnaire of Goldberg and Hiller, death anxiety questionnaire of Templer, Control source Questionnaire of Levinson, and Social Support Questionnaire of wax, Phillips and Helli. The data were analyzed using Structural Equation Modeling with SPSS and AMOS softwares. Findings showed that spirituality, Control source, and social support predict mental health and death anxiety. All path coefficients except those of regression between internal source control on death anxiety were statistically significant and spirituality was effective on the mental health and death anxiety of the elderly through mediator variables in addition to its direct effect. Social support had direct effect on mental health and death anxiety. But the effect of internal source control was not confirmed. Predictive variables affected indirectly 41 percent of the general health variance and 19 percent of the death anxiety variance. Internal source control and social support mediate the relationship between spirituality and mental health and death anxiety relatively. This model was desirably fitted with data. The growth and reinforcement of internal source control, social and spiritual support were the appropriate methods for preventing and reducing vulnerability of mental health problems in the elderly. It is recommended that these variables be considered for reducing the death anxiety in the elderly and improving their psychological well-being

کلیدواژه‌ها [English]

Spirituality
Source Control
Social Support
Mental Health
death anxiety
the elderly

مراجع

امینایی، م.، اصغری ابراهیم آباد، م.، آزادی، م.، و سلطانی شال، ر. (1394). بررسی اعتبار و پایایی نسخه فارسی پرسشنامه معنویت پارسیان و دونینگ. اصول بهداشت روانی، 17(3)، 134-129.

اندیک، ر. (1393). پیشبینی سلامت‌روان دانشجو معلمان بر اساس تیپ شخصیتی، منبع کنترل و جهتگیری مذهبی دانشگاه فرهنگیان یزد (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده)، دانشگاه یزد.

ایمانی‌فر، ح.، بستانی، ق.، دودمان، ف.، و رئیسی، ر. (1390). مواجهه با مرگ از دیدگاه قرآن و روان‌شناسی. پژوهش‌های میان‌رشته‌ای قرآن کریم، 2(4)، 27-17.

خسروی، ز.، و آقاجانی، م (1382). بررسی رابطه بین سلامت‌روان، منبع کنترل و شیوه مقابلهای دانشآموزان دختر سال اول مقطع متوسطه شهر تهران. مطالعات اجتماعی-روان شناختی زنان (مطالعات زنان)، 1(1)، 54-19.

خشنود، ق.، شایان، ن.، بابایی امیری، ن.، و عاشوری، ج. (1394). رابطه جهتگیری مذهبی، شادکامی، منبع کنترل و راهبردهای مقابلهای با سلامت معنوی دانشجویان پرستاری. مجله توسعه پژوهش در پرستاری و مامایی، 12(3)، 18-9.

صالحی، ل.، سلیمانیزاده، ل.، باقری یزدی، ع.، و عباسزاده، ع. (1386). رابطه بین اعتقادهای مذهبی و منبع کنترل با سلامت‌روان در دانشجویان. مجله دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 1(42)، 55-50.

عسگری، پ.، نادری، ف.، و شرفالدین، ه. (1389). رابطه اضطراب اجتماعی و حمایت اجتماعی با احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان زن. فصلنامه زن و فرهنگ، 1(2)، 58-48.

قاسمی، و. (1392). مدلسازی معادله ساختاری در پژوهشهای اجتماعی با کاربرد Amos Graphics. تهران: نشر جامعهشناسان.

گلابی، ف.، و احمدزاده، ح. (1394). تحلیل جامعه‌شناختی تأثیر باورهای مذهبی بر سلامت عمومی و روان‌شناختی جوانان. بازیابی شده از http://pmbo.ir

محمدی، م.، قربانی، ن.، و عبدالهی، ع. (1389). برجستگی مرگ و حرمت خود: یک مطالعه آزمایشی. روانشناسی تحولی (روانشناسان ایرانی)، 7(25)، 64-57.

ملکوتی، ک.، میرابزاده، آ.، فتحالهی، پ.، صلواتی، م.، کهالی، ش.، و افخمابراهیمی، ع. (1385). بررسی اعتبار، روایی، تحلیل عامل مقیاس سلامت عمومی (GHQ) فرم ۲۸ سوالی در سالمندان ایرانی. مجله سالمندی ایران، ۱(۱)، 21-1۱.

مهری‌نژاد، ا.، رمضان‌ساعتچی، ل.، و پایدار، س. (1395). بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و پایبندی به مذهب با اضطراب مرگ در سالمندان. مجله سالمندی ایران، ۱۱(۴)، 503-494.

مومنی، خ.، و شهبازی راد، ا. (1391). رابطه معنویت، تاب آوری و راهبردهای مقابله ای با کیفیت زندگی دانشجویان. مجله علوم رفتاری، 6 (2)، 103-97.

Aarts, J. W., Deckx, L., Abbema, D. L., Tjan‐Heijnen, V. C., Akker, M., & Buntinx, F. (2015). The relation between depression, coping and health locus of control: differences between older and younger patients, with and without cancer. Psycho‐Oncology, 24(8), 950-957.

Abdel-Khalek, A. M. (2002). Why do we fear death? The construction and validation of the reasons for death fear scale. Death Studies, 26(8), 669-680.

Assari, S., & Moghani Lankarani, M. (2016). Race and gender differences in correlates of death anxiety among elderly in the United States. Iranian Journal of Psychiatry and Behavioral Sciences, 10(2), e2024.

Bromell, L., & Cagney, K. A. (2014). Companionship in the neighborhood context: Older adults’ living arrangements and perceptions of social cohesion. Research on Aging, 36(2), 228-243.

Brown, C., & Lowis, M. J. (2003). Psychosocial development in the elderly: An investigation into Erikson's ninth stage. Journal of Aging Studies, 17(4), 415-426.

Cicirelli, V. G. (2002). Fear of death in older adults: Predictions from terror management theory. Journal of Gerontology B Psychological Science and Social Science, 57(4), 358-366.

Daaleman, T. P., & Dobbs, D. (2010). Religiosity, spirituality, and death attitudes in chronically ill older adults. Research on Aging, 32(2), 224-243.

Debnam, K. J., Holt C. L., Clark E. M., Roth D. L., Foushee H. R., Crowther M., & Southward P. L. (2012). Spiritual health locus of control and health behaviors in African Americans. American Journal of Health Behavior, 36, 360–372.

Debnam, K., Holt, C. L., Clark, E. M., Roth, D. L., & Southward, P. (2012). Relationship between religious social support and general social support with health behaviors in a national sample of African Americans. Journal of behavioral medicine, 35(2), 179-189.

Goldberg, D., & Williams, P. (2000). General health questionnaire (GHQ). UK: Nfer-Nelson.

Häggström, E., Mbusa, E., & Wadensten, B. (2008). Nurses' workplace distress and ethical dilemmas in Tanzanian health care. Nursing Ethics, 15(4), 478-491.

Hayward, R. D., Taylor, W. D., Smoski, M. J., Steffens, D. C., & Payne, M. E. (2013). Association of five-factor model personality domains and facets with presence, onset, and treatment outcomes of major depression in older adults. The American Journal of Geriatric Psychiatry, 21(1), 88-96.

Holt, C. L., Wang, M. Q., Clark, E. M., Williams, B. R., & Schulz, E. (2013). Religious involvement and physical and emotional functioning among African Americans: The mediating role of religious support. Psychology & Health, 28(3), 267-283.

Jastrzebski, J., & Slaski, S. (2011). Death anxiety, locus of control and big five personality traits in emerging adulthood in Poland. Psychology and Education: An Interdisciplinary Journal, 48(4), 1–15.

Kim, S., & Park, K. S. (2016). A Meta-Analysis on variables related to death anxiety of elderly in Korea. Korean Journal of Adult Nursing, 28(2), 156-168.

Kim-Goh, M. (1993). Conceptualization of mental illness among Korean-American clergymen and implications for mental health service delivery. Community Mental Health Journal, 29(5), 405-412.

Kirmizioglu, Y., Doğan, O., Kuğu, N., & Akyüz, G. (2009). Prevalence of anxiety disorders among elderly people. International Journal of Geriatric Psychiatry, 24(9), 1026-1033.

Kishimoto, Y., Okamoto, N., Saeki, K., Tomioka, K., Obayashi, K., Komatsu, M., & Kurumatani, N. (2016). Bodily pain, social support, depression symptoms and stroke history are independently associated with sleep disturbance among the elderly: a cross-sectional analysis of the Fujiwara-kyo study. Environmental health and preventive medicine, 21(5), 10-19.

Koenig, H. G. (2012). Religion, spirituality, and health: The Research and clinical

implications. International Scholarly Research Network, 16, 1–33.

Levenson, H. (1973). Reliability and Validity of the I, P, and C Scales-A Multidimensional View of Locus of Control.

MacKinlay, E., & Burns, R. (2017). Spirituality promotes better health outcomes and lowers anxiety about aging: The Importance of spiritual dimensions for baby boomers as they enter older adulthood. Journal of Religion, Spirituality & Aging, 29(4),1-18.

Marks, L. (2005). Religion and bio-psycho-social health: A Review and conceptual model. Journal of Religion and Health, 44(2), 173-186.

Measuring National Well-being and Health. )2013(. Office for National Statistics.

Pachana, N. & Laidlaw, K. (2014).Oxford Handbook of Geropsychology. Oxford: Oxford University Press.

Park, C. L. (2007). Religiousness/spirituality and health: A meaning systems perspective. Journal of Behavioral Medicine, 30(4), 319-328.

Parsian, N., & Dunning, T. D. (2009). Developing and validating a questionnaire to measure spirituality: A psychometric process. Global journal of health science, 1(1), 2.

Rentala, S., Lau, B. H. P., & Chan, C. L. (2017). Association between spirituality and depression among depressive disorder patients in India. Journal of Spirituality in Mental Health, 19(4), 1-13.

Sanderson, C. A. (2012). Health psychology. Wiley Global Education.

Schumacker, R. E. & Lomax, R. G. (2004). A Beginners guide to structural equation modeling. Mahwah, New Jersey & London: Lawrence Erlbaum association publishers.

Sergentanis, T. N., Papadodima, S. A., Evaggelakos, C. I., Mytilinaios, D. G., Goutas, N. D., & Spiliopoulou, C. A. (2010). Students' physical and psychological reactions to forensic dissection: Are there risk factors? Anatomical Sciences Education, 3(6), 287-294.

Sharma, V., Marin, D. B., Koenig, H. K., Feder, A., Iacoviello, B. M., Southwick, S. M., & Pietrzak, R. H. (2017). Religion, spirituality, and mental health of US military veterans: Results from the National Health and Resilience in Veterans Study. Journal of Affective Disorders, 217, 197-204.

Suhail, K. & Akram, S. (2002). Correlates of death anxiety in Pakistan. Death study, 26(1), 39-50.

Tavakoli, M. A., & Ahmadzadeh, B. (2011) Investigation of validity and reliability of Templer death anxiety scale. Thought & Behavior in Clinical Psychology, 6(21), 72-80.

Vaux, A., Phillips, J., Holly, L., Thomson, B., Williams, D., & Stewart, D. (1986). The social support appraisals (SS-A) scale: Studies of reliability and validity. American Journal of Community Psychology, 14(2), 195-218.

Wedgeworth, M., LaRocca, M. A., Chaplin, W. F., & Scogin, F. (2017). The role of interpersonal sensitivity, social support, and quality of life in rural older adults. Geriatric Nursing, 38(1), 22-26.

Westerhof, G. J., & Keyes, C. L. (2010). Mental illness and mental health: The Two continua model across the lifespan. Journal of Adult Development, 17(2), 110-119.

Wink, P. (2006). Who is afraid of death? Religiousness, spirituality, and death anxiety in late adulthood. Journal of Religion, Spirituality & Aging, 18(2-3), 93-110.