اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سلامت‌روان و عملکرد شناختی در سالمندان مبتلا به بیماری تخریب ماکولا وابسته به سن

پیرحیاتی, زهره; برقی ایرانی, زیبا

اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سلامت‌روان و عملکرد شناختی در سالمندان مبتلا به بیماری تخریب ماکولا وابسته به سن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد روانشناسی بالینی دانشگاه پیام نور تهران جنوب، تهران، ایران

² استادیار گروه روانشناسی، دانشکدهی ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه پیام نور تهران، ایران

چکیده

سالمندی دوره‌ای از تجربه سفر زندگی است که طی آن، سالمندان در معرض تهدیدات بالقوه‌ای نظیر افزایش ابتلا به بیماری‌های مزمن، تنهایی، انزوا و عدم برخورداری از حمایت اجتماعی بوده و به دلیل ناتوانی‌های جسمی و ذهنی در موارد زیادی نیز استقلال فردی آنان مورد تهدید قرار می‌گیرد. هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی مداخله گروهی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر سلامت‌روان و عملکرد شناختی در سالمندان مبتلا به بیماری تخریب ماکولا وابسته به سن بود. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری با دو گروه آزمایش و کنترل بود. جامعه پژوهش، سالمندان مبتلا به بیماری تخریب ماکولا وابسته به سن و مراجعه‌کننده به کلینیک فوق تخصصی چشم نوردیدگان کرج بود. نمونه پژوهش شامل 28 نفر بودند که به‌صورت نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و به‌طور تصادفی به دو گروه آزمایش و کنترل تقسیم شدند. برنامه مداخله بر مبنای درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد در طی 8 جلسه 120 دقیقه‌ای به‌صورت مشاوره گروهی انجام شد.نتایج با استفاده از روش تحلیل واریانس مکرر و آزمون‌های تبعی LSD تحلیل شد و نتیجه حاصل از این پژوهش اثربخشی مداخله درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد را بر متغیر سلامت‌روان در سلامت عمومی و زیرمقیاس‌های نشانه‌های جسمانی، اضطراب و بی‌خوابی و افسردگی معنادار نشان داد ولی نتایج در خردهمقیاس کارکرد اجتماعی معنادار نبود. این اثرات در پیگیری نیز حفظ ‌شده بود، اما مداخله مذکور بر عملکرد شناختی بی‌تأثیر بود. با توجه به یافته‌های پژوهش می‌توان از درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر ارتقاء سلامتروان در سالمندان مبتلا به بیماری تخریب ماکولا وابسته به سن استفاده کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Acceptance and Commitment Based Treatment on Mental Health and Cognitive Function in Elderly People with Age-related Macula Degradation

نویسندگان [English]

Zohreh Pirhayati ¹
Ziba Barghi Irani ²

چکیده [English]

Old age is a period of life in which elderly people are exposed to potential threats, such as increased chronic illness, loneliness, isolation and lack of social support, and due to physical and mental disabilities, in many cases, their independency is threatened. The purpose of this study was to determine the effectiveness of acceptance and commitment based group intervention on health and cognitive function in elderly patients with age-related macular degeneration. This research was a semi-experimental design with pre-test, post-test using two experimental and control groups. The research population included elderly patients with age-related macular degeneration referred to Karaj’s specialized eye clinic. The sample consisted of 28 people who were selected by convenience sampling and randomly divided into two experimental and control groups. An intervention program based on acceptance and commitment was conducted in 8 sessions of 120 minutes in the form of group counseling. The results of this study were analyzed using repeated analysis of variance (ANOVA) and LSD tests. The results of this study shows that intervention therapy based on acceptance and commitment has a significant effect on the variable of mental health in general health, and the subscales of physical symptoms, anxiety, insomnia and Depression. But results were not significant in the subscale of social function. These effects were retained in follow-up, but the intervention was unaffected by cognitive function. According to the findings of the study, acceptance and commitment based therapy could be used to promote mental health in the elderly with age-related macular degeneration.

کلیدواژه‌ها [English]

Acceptance and Commitment-Based Treatment
Mental Health
Cognitive Function
elderly
Age-related Macular degradation

مراجع

اشترنخعی، پ. (1387). خلاصه چشم‌پزشکی ووگان. تهران: طیب.

اشمیت، ر.، و تیموث.، ل. (1387). کنترل و یادگیری حرکتی با تأکید بر رفتار (ترجمه: ا. فرخی، ع. بهرام و ح. خلجی). تهران: نرسی. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1999)

تقوی، م.، (1380). بررسی روایی و اعتبار پرسش‌نامه سلامت عمومی. مجلة روانشناسی، 20، 398-381.

دهقان،ن.، (1385). ارتباط بین مهارت‌های اجتماعی و سلامتذهنی با برنامه آموزشی در دانش آموزان یزد (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.

رحمانی، م.، (1392). تأثیر تمرینات پیلاتس بر بهبود برخی از فاکتورهای شناختی، تعادل و کیفیت زندگی سالمندان مرد غیرفعال شهر کرمانشاه (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه رازی، کرمانشاه.

رشیدی، و.، رضایی، م.، و غریب، م. (1393). شیوع اختلال شناختی در بزرگسالان سالمند ساکن خانه سالمندان. مجله نوروساینس بالینی و پایه، 5(1)، 36-28.

رضایی، س.، و منوچهری، م. (1387). بررسی و مقایسه اختلالات روانی سالمندان ساکن در خانه و سالمندان ساکن در سرای سالمندان در شهر تهران. مجله سالمندی ایران، ۳(۱)، 25-16.

صمدی، س.، بیات، ا.، طاهری، چ.، جنید، ب.، و روزبهانی، ن. (1386). اثربخشی فعالیت‌های فیزیکی منظم بر سلامت‌روان سالمندان. مجله علوم پزشکی قزوین، 1(42)، 94-83.

عالی‌وند، پ.، طهیری، م.، قاسم‌زاده، ر.، لطیفی، م.، و فتحی، ک. (1393). مقایسه سلامت‌روان سالمندان کم‌شنوای دارای سمعک و بدون سمعک اهواز سال 1391. مجله علوم پیراپزشکی و توان‌بخشی مشهد، 3(1)، 45-37.

فروغان، م.، جعفری، ز.، شیرین بیان، پ.، قائم مقام فراهانی، م و رهگذر، م. (1385). هنجاریابی معاینه مختصر وضعیت شناختی در سالمندان شهر تهران. مجله تازه‌های علوم شناختی، 10(2)، 37-29.

فلکسمن، پ. آ.، بلک‌لج، ج. ت.، و باند، ف. (1393). درمان مبتنی بر پذیرش و پایبندی (ترجمه م. میرزایی، و س. نونهال). تهران: ارجمند. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2011)

کاظمی، ه.، قاسمی، س.، شریفی، ف.، فخرزاده، ح.، قادرسپاهی، م.، میرعارفی،م.، ... محمدخانی، پ. (1388). ارتباط وضعیت شناختی و توانایی عملکردی در سالمندان آزمایشگاه خیریه کهریزک. مجله سالمند ایران، 12(4)، 25-12.

کاکاوند، ع.، باقری، م.، و شیرمحمدی، ف. (1394). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر کاهش استرس در سالمندان مرد مبتلا به بیماری قلبی عروقی. فصلنامه روانشناسی پیری، 1(3)، 185-177.

محمدی، ل.، صالحزاده ابرقوئی، م.، و نصیریان، م. (۱۳۹۴). اثربخشی درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد بر تنظیم شناختی هیجان در مردان تحت درمان با متادون. مجله علمی پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، ۲۳(9)، 861-853.

مرتضوی، ص.، اردبیلی، ح.، عشاقی، ر.، بنی، ر.، شاهسیاه، م.، و بطلانی، س. (1391). اثربخشی فعالیت‌های فیزیکی منظم بر سلامت‌روان سالمندان. مجله پزشکی اصفهان، 29(161)، 10-1.

میشارا، ب.، و ریدل، ر. (1371). روانشناسی بزرگسال (ترجمه ا. داوودیان، و ح. گنجی) تهران: اطلاعات. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1984)

میلانی‌فر.، ب. (1376). بهداشت روانی. تهران: قوس.

نجاتی، و. (1389). مقایسه کارکردهای شناختی مغز در نابینایان و بینایان همتا. مجله طب نظامی، 12(4)، 221-217.

نریمانی، م.، سلیمانی، و.، و ابوالقاسمی.، ا. (1391). مقایسه ابعاد درونی و بیرونی سبکهای تفکر دانشآموزان نابینا و بینا. فصلنامه روانشناسی مدرسه، 2(1)، 13-1.

هریس.، ر. (1393). در آغوش کشیدن اهریمنان ذهن (ترجمه ع. فیضی). تهران: ارجمند.

Bak, T. H., & Alladi, S. (2014).Can being bilingual affect the onset of dementia? Future Neurology, 9(2), 101-103.

Bal, A. E., & Goldberg, A. P. (2015). Insights into autism spectrum disorder genomic architecture and biology from 71 risk loci. Neuron, 87(6), 1215-1233.

Bohlmeijer, E. T., Fledderus, M., Rokx, T. A., & Pieterse, M. E. (2011). Efficacy of an early intervention based on acceptance and commitment therapy for adults with depressive symptomatology: Evaluation in a randomized controlled trial. Behavior research and therapy, 49(1), 62-67.‏

Bond, F. W., Hayes, S. C., Baer, R. A., Carpenter, K. M., Guenole, N., Orcutt, H. K., … Zettle, R. D. (2011). Preliminary psychometric properties of the Acceptance and Action Questionnaire–II: A revised measure of psychological inflexibility and experiential avoidance. Behavior therapy, 42 (4), 676-688.

Clarke, G. N., Hawkins, W., Murphy, M., Sheeber, L. B., Lewinsohn, P. M., & Seeley, J. R. (1995). Targeted prevention of unipolar depressive disorder in an at-risk sample of high school adolescents: A randomized trial of a group cognitive intervention. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 34(3), 312-321.

Davison, T. E., Eppingstall, B., Runci, S., & O'Connor, D. W. (2016). A pilot trial of acceptance and commitment therapy for symptoms of depression and anxiety in older adults residing in long-term care facilities. Aging & mental health, 21(7), 766-773.‏

Dindo, L., Recober, A., Marchman, J. N., Turvey, C., & O'Hara, M. W. (2012). One-day behavioral treatment for patients with comorbid depression and migraine: a pilot study. Behavior research and therapy, 50(9), 537-543.‏

Esperanza, A., Miralles, R., Rius, I., Fernandez, B., Digón, A., Arranz, P., … Muniesa, J. M. (2016). Evaluation of functional improvement in older patients with cognitive impairment, depression and/or delirium admitted to a geriatric convalescence hospitalization unit. Arch Gerontol Geriatr, 9, 149-153.

Folstein, M. F., Folstein, S. E., & McHugh, P. R. (1975). “Mini-mental state”: A practical method for grading the cognitive state of patients for the clinician. Journal of psychiatric research, 12(3), 189-198.‏

Goldberg, D., & Williams, P. (1988). General health questionnaire. Granada Learning Group.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (1999). Acceptance and commitment therapy: An experiential approach to behavior change. New York: Guilford Press.‏

Hereford, A. (2001). The nurse’s role in the management of aggression. Journal of psychiatric and mental health nursing, 13(3), 309-318.

Hébert, R., Brayne, C., & Spiegelhalter, D. (1999). Factors associated with functional decline and improvement in a very elderly community-dwelling population. American Journal of Epidemiology, 150(5), 501-510.‏

Hill, A., & Brettle, A. (2006). Counselling older people: what can we learn from research evidence? Journal of Social Work Practice, 20(3), 281-297.

Scott, W., Daly, A., Yu, L., & McCracken, L. M. (2016). Treatment of Chronic Pain for Adults 65 and Over: Analyses of Outcomes and Changes in Psychological Flexibility Following Interdisciplinary Acceptance and Commitment Therapy (ACT). Pain Medicine, 3(7), 860-867.

Wetherell, J. L., Liu, L., Patterson, T. L., Afari, N., Ayers, C. R., Thorp, S. R., ... Petkus, A. J. (2011). Acceptance and commitment therapy for generalized anxiety disorder in older adults: A preliminary report. Behavior therapy, 42(1), 127-134.‏

Whiting, D. L., Deane, F., Ciarrochi, J., McLeod, H., & Simpson, G. (2014). Exploring the relationship between cognitive flexibility and psychologicalflexibility after acquired brain injury. Brain Injury, 28(5-6), 646-647.