رابطه باورهای مذهبی و سلامت روانی از طریق واسطه‌گری هدفمندی در زندگی و ادراک پیری در معلمان بازنشسته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران

2 کارشناس ارشد علوم تربیتی، مسئول فناوری و نیروی انسانی آموزش و پرورش شهر هرسین، کرمانشاه، ایران.

3 کارشناس ارشد علوم تربیتی، مسئول فناوری و نیروی انسانی آموزش و پرورش، هرسین، ایران

چکیده

در سال‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت سالمندان، توجه به این قشر خصوصاً توجه به سلامت جسمی و روانی آنان ضروری است. هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه باورهای مذهبی و سلامت روانی از طریق واسطه‌گری هدفمندی در زندگی و ادراک پیری در معلمان بازنشسته بود. پژوهش حاضر یک مطالعه‌ی توصیفی از نوع همبستگی بود که در سال 1395 انجام شد. شرکت­کنندگان این پژوهش شامل 330 نفر (173 مرد و 157 زن) از معلمان بازنشسته بودند که با روش نمونه­گیری تصادفی ساده انتخاب گردیدند. ابزار جمع­آوری داده­ها شامل پرسش­نامه نگرش‌سنج مذهبی گلریز و براهنی، مقیاس هدفمندی در زندگی از پرسش­نامه بهزیستی ریف، پرسش نامه ادراک پیری بارکر و همکاران، و پرسش­نامه سلامت عمومی 12 سؤالی گلدبرگ بود. تحلیل مسیر به عنوان یک روش آماری برای تحلیل داده‌های مطالعه به کار برده شد که حاکی از معناداری روابط بین متغیرهای پژوهش بود. به علاوه آزمون واسطه‌گری به وسیله روش بوت­استراپ نشان‌دهنده معنی‌داری نقش واسطه‌ای هدفمندی در زندگی و ادراک پیری در رابطه باورهای مذهبی و سلامت روانی بود. بر اساس نتایج می­توان گفت که باورهای مذهبی از طریق هدفمندی در زندگی و ادراک مثبت از پیری عامل مهمی در بهبود سلامت روانی در معلمان بازنشسته است. بنابراین متخصصان سلامت روان و افرادی که در حوزه­ی سالمندی فعالیت می­کنند باید فعالیت­هایی را برای تعمیق باورهای مذهبی سالمندان انجام دهند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Relationship between Religious Beliefs and Psychological Health through Purposefulness Intermediation in Life and Aging Perception in Retired Teachers

نویسندگان [English]

  • Mohammad Abbasi 1
  • Hamideh Adavi 2
  • Mohammad Hojati 3
چکیده [English]

In recent years due to increase in elderly population, paying attention to this group especially attention to their physical and psychological health is necessary. Goal of the present research is evaluating relation between religious beliefs and psychological health through purposefulness intermediation in life and aging perception in retired teachers. The research was descriptive-correlational which was conducted in 2016. Participants in the research included 330 retired teachers (173 male and 157 female) who selected through simple random sampling method. Instruments for collecting data included religious attitude questionnaire of Golriz and Brahni, scale of purposefulness in life from Reif's well-being questionnaire, questionnaire of Barker et al and 12-question general health questionnaire of Goldberg. Path analysis was used as a statistical method to analyze data of the research that indicated significant relations between variables of the research. In addition, intermediation test through bootstrap method indicated significant mediator role of purposefulness in life and aging perception in relation between religious beliefs and psychological health. Based on the results, it can be said that religious beliefs through purposefulness in life and positive perception of aging are important factors in psychological health improvement in retired teachers. Therefore, experts of psychological health and those who operate in the field of old age should take actions to deepen religious beliefs of elderly people.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religious Beliefs
  • Purposefulness in Life
  • Aging Perception
  • Psychological Health
براتی، م.، فتحی، ی.، سلطانیان، ع.، و معینی، ب. (1391). بررسی وضعیت سلامت روانی و رفتارهای ارتقاء دهنده سلامتی در سالمندان شهر همدان. مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان، ۲۰ (۳)، 2۲-1۲.
بهرامی، ف.، و رمضانی­فرانی، ع. (1384). نقش باورهای مذهبی درونی و بیرونی در سلامت روان و میزان افسردگی سالمندان. توانبخشی، 6 (20)، 47-42.
تقوایی­نیا، ع.، دلاوری­زاده، س. (1395). اثر بخشی معنادرمانی به شیوه گروهی بر افزایش بهزیستی روانشناختی زنان بازنشسته سالمند. مجله روان­شناسی پیری، 2(2)، 124-115.
جوانبخت، م.، ضیایی، ع.، همام، س.، و رهنما، ع. (1388). بررسی تأثیر روزه‌داری در ماه رمضان بر عزت نفس و سلامت روانی دانشجویان. اصول بهداشت روانی، 4 (11)، 273-266.
چراغی، م.، و مولوی، ح. (1385). رابطه بین ابعاد مختلف دینداری و سلامت عمومی در دانشحویان دانشگاه اصفهان، مجله پژوهش‌های تربیتی و روان‌شناختی، 2 (2)، 22-1.
حاجلو، ن.، و جعفری، ع. (1393). رابطه بین بهزیستی معنوی و امید با رضایت از زندگی در سالمندان. روان­شناسی دین، 4 (28)، 79-79.
خروشی، پ. (1386). بررسی رابطه جو یادگیری دبیرستان­های دخترانه شهر اصفهان با رضایتمندی روانی دانش­آموزان (پایان­نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه تهران، تهران.
رحمانی، م.، و رحمانی، ع. (1391). ارتباط بین جهت­گیری­های مذهبی درونی و بیرونی با سازگاری و عزت نفس دانشجویان. پژوهش­های روان­شناسی اجتماعی، 2 (7)، 84-71.
شجاعی‌زاده، د.، حیدرنیا، ع.، غفرانی‌پور، ف.، پاکپورحاجی‌آقا، ا.، و صفاری، م. (1388). نظریه­ها، مدل­ها و روش­های آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت. تهران: انتشارات سبحان.
شریفی، م.، فاتحی­زاده، م. (1391). رابطه مقابله مذهبی با افسردگی و فرسودگی مراقبتی در مراقبین خانوادگی. مراقبت­های نوین. فصلنامه علمی دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، 9 (4)، 335-327.
صادق‌مقدم، ل.، فروغان، م.، محمدی، ف.، احمدی، ف.، فرهادی، ا.، نظری، ش.، و صادقی، ن. (1394). ادراک پیری در سالمندان: یک مطالعه مروری. سالمندی (مجله سالمندی ایران)،۱۰ (۴)، ۲۰9-۲۰2.
صادقی، م.، باقرزاده‌لداری، ر.، و حق‌شناس، م. (1394). وضعیت نگرش مذهبی و سلامت روان در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی مازندران. مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، 20 (75)، 75-71.
عباسی، م.، حجتی، م. (1395). بررسی اثرات تعدیل کنندگی مقابله مذهبی مثبت و منفی در رابطه بین استرس ادراک شده و همدلی. پژوهش­های روان­شناسی اجتماعی، 6(24)، 16-1.
غلامی، م.، حافظی، ف.، عسگری، پ.، نادری، ف. (1395). مقایسه اثربخشی ذهن­آگاهی و مهارت­های مقابله­ای معنوی بر اضطراب مرگ و فشارخون سالمندان مبتلا به فشارخون بالا. مجله روان­شناسی پیری، 2(2)، 151-143.
فتحی، ا.، و سرخیل، ب. (1392). چشم‌اندازی به سالمندی جمعیت در ایران و جهان. مجله دو ماهنامه آمار، 1، 27-23.
فردی‌نژاد، ز.، و احدی، ح. (1392). رابطه سلامت عمومی حمایت اجتماعی ادراک‌شده با رضایت از زندگی در سالمندان. فصلنامه علوم رفتاری، 5 (15)، 100-87.
فکوری، ا.، پیله­ورزاده، م.، شمسی، ا.، و قادری، م. (1394). ارتباط باورهای مذهبی با عزت نفس در دانشجویان. مجله علوم پزشکی زانکو، 16 (49) 60-50.
قدم­پور، ع. (1394). بررسی رابطه بین عوامل سازمانی با سلامت روانی کارکنان سازمان‌های دولتی استان لرستان. مجله علمی پژوهشی یافته، ۱۷ (۳)، 105-95.
قدیری، م.، و جان بزرگی، م. (1389). بررسی رابطه­ی هدف در زندگی با عوامل جمعیت‌شناختی (با تکیه براسلام). روان­شناسی و دین، 2 (6)، 156-131.
گلریز، گ.، و براهنی، م. ت. (1353). پژوهشی برای تهیه مقیاس نگرش مذهبی و بررسی رابطه بین نگرش مذهبی با سایر بازخوردها و خصوصیات شخصیتی (پایان نامه کارشناسی چاپ نشده). دانشگاه تهران، تهران.
گنجی، ط و حسینی، آ. (1389). باورهای مذهبی دانشجویان پرستاری کارشناسی و ارتباط آن با میزان اضطراب آنان. نشریه پرستاری ایران، ۲۳ (۶۴)، 51-44.
ماسوله، ش.، شیخ السلامی، ف.، خدادای، ن.، و یزدانی، م. (1389). نقش باورهای مذهبی در سلامت عمومی سالمندان عضو کانون بازنشستگان دانشگاه علوم پزشکی گیلان. دوفصل­نامه دانشکده­های پرستاری و مامایی استان گیلان، 20 (62)، 26-22.
موسوی­پور، س.، الحسینی، م.، و میرمهدی، ر. (1393). تأثیر انتقال تجربیات سالمندان زن بر میزان افسردگی، احساس پیری و تغییرات جسمانی سالمندان ساکن در مؤسسه خیریه توان­بخشی اراک. مجله دانشگاه علوم پزشکی اراک، ۱۷ (۱۰)، 82-74.
میری،م.، صالحی­نیا، ح.، طیوری، ا.، بهلگردی، م.، و تقی­زاده، ع. (1393). بررسی رابطه جهت­گیری مذهبی و سلامت­روان در سالمندان. فصلنامه تاریخ پژشکی، 6 (21)، 102-83.
نامدارارشتناب، ح.، ابراهیمی، ح.، صاحبی‌حق، م.، و ارشدی‌بستان‌آباد، م. (1392). سلامت روان و ارتباط آن با پیشرفت تحصیلی در دانشجویان دانشکده پرستاری و مامایی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، ۱۳ (۲)، 152-146.
یعقوبی، ح.، کریمی، م.، امیدی، ع.، باروتی، ع.، و عابدی، م. (1391). اعتبایابی و ساختار عاملی پرسش­نامه سلامت عمومی (GH-12) در دانشجویان. مجله علوم رفتاری، 6 (2)، 160-153.
Allport, G. W.(1954). The Individual and His Religion. New York: Macmillan.
Alterman, A. I., Cacciola, J. S., Ivey, M. A., Coviello, D. M., Lynch, K. G., Dugosh, K. L., & Habing, B. (2010). Relationship of mental health and illness in substance abuse patients. Personality and individual differences, 49(8), 880-884. doi:10.1016/j.paid.2010.07.022
Barker, M., O'Hanlon, A., McGee, H. M., Hickey, A., & Conroy, R. M. (2007). Cross-sectional validation of the Aging Perceptions Questionnaire: a multidimensional instrument for assessing self-perceptions of aging. BMC geriatrics, 7(1), 9. doi: 10.1186/1471-2318-7-9
Brown, L., Bryant, C., Brown, V., Bei, B., & Judd, F. (2015). Self-compassion, attitudes to ageing and indicators of health and well-being among midlife women. Aging & Mental Health, 20(10), 1035-1043. doi:10.1080/13607863.2015.1060946
 Demakakos, P., Hacker, E., Gjonça, E., (2006). Perceptions of ageing. Retirement, health and relationships of the older population in England. In: Banks J, Breeze E, Lessof C, Nazroo J, editors. Retirement, health and relationships of the older population in England: The 2004 English Longitudinal Study of Ageing (Wave 2). London: The Institute for Fiscal Studies, 339-366.
Espíndula, J. A., Valle, E. R. M. D., & Bello, A. A. (2010). Religion and spirituality: the perspective of health professionals. Revista latino-americana de enfermagem, 18(6), 1229-1236. doi:10.1590/S0104-11692010000600025
Feldman, D. B., Snyder C. R. (2005). Hope and the Meaningful Life: Theoretical and Empirical Associations between Goal-
directed Thinking and Life Meaning. Journal of Social and Clinical Psychology, 24(3), 401-421. doi: 10.1521/jscp.24.3.401.65616
Foster, L. (2017). Active Ageing, Pensions and Retirement in the UK. Journal of Population Ageing. doi:10.1007/s12062-017-9181-7
Frankl, V. (1972). The Feeling of Meaninglessness: A Challenge to Psychotherapy. American Journal of Psychotherapy, 32(1), 85- 89. doi:10.1007/BF01872487
Frankl, V. (1984). Man’s Search for Meaning(3rd. Ed.). New York: First Washington Square Press (Original Work Published 1963).
Frankl, V.E. (1963). Man’s Search for Meaning: An Introduction to Logo therapy. New York: Washington Square Press.
Freitas, M. C., Queiroz, T. A., Sousa, J. A. (2010). The meaning of old age and the aging experience of in the elderly. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 44 (2), 407-412. doi:10.1590/s0080-62342010000200024
Hedberg, P., Gustafson, Y., Brulin C. (2010). Purpose in Life among Men and Women Aged Years and Older. Journal of Aging and Human Development, 70(3), 213-229. doi: 10.2190/AG.70.3.c
King, A., Hicks J. A., Krull J. L., Delgasio A. (2006). Positive Affect and the Experience of Meaning in Life. Journal of Personality and Social Psychology, 90(1), 179- 196. doi: 10.1037/0022-3514.90.1.179
Maslow, A. H.(1963). The Farther Reaches of Human Nature. New York: Viking.
Moore, J. T. (2017). Multicultural and idiosyncratic considerations for measuring the relationship between religious and secular forms of spirituality with positive global mental health. Psychology of Religion and Spirituality, 9(1), 21-33. doi: 10.1037/rel0000083
 Musaiger, A. O., D'Souza R. (2009). Role of age and gender in the perception of aging: A community-based survey in Kuwait. Archives of Gerontology and Geriatrics, 48(1), 50-57. doi: 10.1016/j.archger.2007.10.002
Nilsson, J. Parker, M.G., Kabir Z. N. (2004). Assessing Health- Related Quality Of Life among Older People in Rural Bangladesh. Journal of Trans Cultural Nursing, 15(4), 298-307. doi:10.1177/1043659604268968
Rice, F. (1992). Human development: A life-span approach. London: Macmillan Publishing Company.
Ryff, C. D. (1989). Beyond ponce de Leon and life satisfaction: new directions in quest of successful ageing. International journal of behavior development, 12(1), 35-55. doi: 10.1177/016502548901200102
Schenell, T., Becker, P. (2006). Personality and Meaning in life. Personality and Individual Differences, 41(1), 117- 129. doi:10.1016/j.paid.2005.11.030
Shaw, R., & Langman, M. (2017). Perceptions of Being Old and the Ageing Process. Ageing International, 42(1), 115-135. doi:10.1007/s12126-017-9279-5
Silva, M. D., Boemer, M. R. (2009). The experience of aging: A phenomenological perspective. Revista Latino-Americana de Enfermagem, 17(3), 380-386. doi: 10.1590/S0104-11692009000300016
Thalbourne, M. A. (2007). Potential psychology predictors of religiosity. International journal for psychology of religion, 17, 333-336. doi: 10.1080/10508610701572853
Wurm, S., & Benyamini, Y. (2014). Optimism buffers the detrimental effect of negative self-perceptions of ageing on physical and mental health. Psychology & Health, 29(7), 832-848.