اثربخشی معنویت درمانی اسلامی بر احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان

دشت بزرگی, زهرا; سواری, کریم; صفرزاده, سحر

اثربخشی معنویت درمانی اسلامی بر احساس تنهایی و اضطراب مرگ سالمندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استادیار گروه روان شناسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

² دانشیار گروه روان شناسی تربیتی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

چکیده

معنویت به عنوان زیربنای باورها، یک جنبه‌ی مهم از زندگی سالمندان است و نقش اساسی در تأمین و ارتقای سلامت روانی و کیفیت زندگی آنها دارد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی اثربخشی معنویت درمانی اسلامی بر احساس تنهایی و اضطراب مرگ در سالمندان انجام گرفت. این پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون-پس‌آزمون با گروه کنترل بود. جامعه‌ی آماری پژوهش شامل کلیه‌ی زنان سالمند شهر اهواز بود. از بین زنان سالمند شهر اهواز به صورت در دسترس تعداد 30 نفر که نمره‌ی برابر یا بالاتر از نقطه‌ی برش در پرسش‌نامه‌های احساس تنهایی دهشیری و همکاران و اضطراب مرگ کالت لستر کسب کرده بودند، انتخاب شدند و به طور تصادفی انتخاب و در دو گروه آزمایش‌‌‌‌‌ (15 نفر) و کنترل (15 نفر) جایگزین گردیدند. سپس برنامه آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی طی 12 جلسه‌ی 30‌ دقیقه‌ای برای گروه آزمایش اجرا گردید و طی این مدت گروه کنترل هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از پایان برنامه‌ی آموزشی، پرسش‌نامه‌ها مجدداً برای هر دو گروه در قالب پس‎آزمون اجرا گردید. داده‌ها با استفاده از آزمون آماری کوواریانس چند متغیری مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که آموزش معنویت مبتنی بر آموزه‌های اسلامی موجب کاهش احساس تنهایی و اضطراب مرگ در گروه آزمایش شده است. در نتیجه ایجاد زمینه‌های لازم جهت شرکت در فعالیت‌های مذهبی برای سالمندان ضروری به نظر می‌رسد که این مورد می‌تواند در بهبود وضعیت روان‌شناختی سالمندان مؤثر عمل کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of Islamic Spiritual Therapy on the Feeling of Loneliness and Death Anxiety in Elderly People

نویسندگان [English]

Zahra Dashtbozorgi ¹
Karim Sevari ²
Sahar Safarzadeh ¹

چکیده [English]

Spirituality as the foundation of beliefs is an important aspect of elderly people’s life and has a basic role in providing and promoting their psychological health and life quality. Therefore, the present research was conducted to evaluate effectiveness of Islamic spiritual therapy on loneliness and death anxiety in elderly people’s life. The research was semi-experimental with pre-test, post-test with control group. The statistical population of the research included all elderly women in Ahwaz. Among elderly women in Ahwaz, as available 30 individuals were selected who had obtained a score equal to or higher than cutting point in loneliness questionnaire of Dehshiri et al and death anxiety questionnaire of Kult Leicester and were replaced randomly in two groups of experiment (15 people) and control (15 people). Then a plan of training spirituality based on Islamic lessons was implemented for the experiment group in 12 sessions for 30 minutes and during this period the control group received no intervention. After the end of the training plan, questionnaires were implemented again for both groups in the form of posttest. Data was analyzed and evaluated through multivariate covariance test. Results indicated that training spirituality based on Islamic lessons has led to reduction in feeling of loneliness and death anxiety in the experiment group. As the result, making required grounds in order to participate in religious activities for elderly people seems necessary, in this case it can be effective in improvement of elderly people’s psychological status.

کلیدواژه‌ها [English]

Islamic spiritual therapy
feeling of loneliness
death anxiety
elderly women

مراجع

اژدریفرد، پ.، قاضی، ق.، و نورانیپور، ر. (1389). بررسی تأثیر آموزش عرفان و معنویت بر سلامت روان دانش آموزان. فصلنامه اندیشه‌های تازه در علوم تربیتی، 5(2)، 106- 127.

اسپیلکا، ب.، هود، ر.، هونسبرگر، ب.، و گرساچ، ر. (1390). روانشناسی دین: بر اساس رویکرد تجربی (ترجمه م. دهقانی). تهران: رشد. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2010)

اسدالهی، ف.، نشاطدوست، ح.، کلانتری، م.، مهرابی، ح.، افشار، ح.، و دقاق‌زاده، ح. (1393). بررسی اثربخشی معنویت درمانی بر علایم جسمی بیماران زن مبتلا به سندرم روده تحریکپذیر. مجلهتحقیقاتعلومرفتاری، 12(2)، 317- 327.

پیمان‌فر، ا.، اکبری دهکردی، ع.، و محمدی، ت. (1392). مقایسه احساس تنهایی و اضطراب مرگ در افراد سالمند با درجات نگرش مذهبی. روانشناسی و دین، 5(4)، 41-52

خالقیپور، م.، مسجدی، م، ش.، و احمدی، ز. (1395). اثر بخشی معنویت درمانی اسلامی بر سبک زندگی و ملکول های سفید خون محیطی سالمندان افسرده. فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهش در سلامت روانشناختی، 10(3)، 87- 69.

دهشیری، غ.، برجعلی، م.، شیخی، م.، و حبیبی، م. (1387). ساخت و اعتباریابی مقیاس احساس تنهایی در بین دانشجویان. مجله روانشناسی، 47(1)، 280-296.

زنجیران، ش.، کیانی، ل.، زارع، م.، و شایقیان، ز. (1394). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر احساس تنهایی زنان سالمند مقیم سرای سالمندان. دانش و پژوهش در
روانشناسی کاربردی، 61(3)،67-60.

شریفی، م.، احمدی، ا.، و فاتحیزاده، م. (1391). تأثیر سوگدرمانی شناختی-رفتاری با رویکرد اسلامی بر سلامت عمومی خانوادههای داغدیده. مطالعات اسلام و روانشناسی، 12(1)، 113-134.

صدری دمیرچی، ا.، و رمضانی، ش. (1395). اثربخشی درمان وجودی بر احساس تنهایی و اضطراب مرگ در سالمندان. مجله روانشناسی پیری، 1(2)، 1-12.

قربانعلی، م.، و اسماعیلی، ع. (1391). تعیین اثربخشی معنادرمانی بر اضطراب مرگ در سالمندان. فرهنگ مشاوره و رواندرمانی، 9 (3)، 68-53.

کاکابرایی، ک.، و معاذی‌نژاد، م. (1395). رابطه سن و معنایابی در زندگی با اضطراب مرگ در زنان و مردان سالمند، مجله روانشناسی پیری، 2(1)، 37-47.

کیانپور قهفرخی، ف.، حقیقی، ج.، شکرکن، ح.، و نجاریان، ب. (1381). رابطه هفت مرحله‌ی اول نظریه‌ی رشد روانی-اجتماعی اریکسون با مرحله هشتم آن-کمال در برابر نومیدی- در سالمندان استان خوزستان. مجله علوم تربیتی و روانشناسی، 3(9)،17-52.

محمدی، ش. (1392). اثر معنویت درمانی بر افسردگی زنان سالمند ساکن آسایشگاه سالمندان. مطالعات روانشناسی بالینی، 3(12)، 41-63.

نادری، ف.، و اسماعیلی، ا. (1388). رابطه‌ی اضطراب مرگ و اندیشه‌پردازی خودکشی با احساس ذهنی بهزیستی در دانشجویان دختر و پسر دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. یافته‌های نو در روانشناسی، 9(18)، 35-46.

Culliford, L. (2002), Spiritual care and psychiatric treatment: an introduction. Advanced Psychiatric Treatment, 8(4), 249–258.

Crain, W. C. (2010). Theories of development: Concepts and applications6 edition. Publisher: Routledge.

Galanter, M., & Siegel, C. (2009). Training manual for spirituality discussion groups for mental health with focus on cultural competency center. Center for Spirituality and Healthcare.

Henrich, L. M., & Gullone, E. (2006). The clinical significance of loneliness: A literature review. Clinical Psychology Review, 26(4), 695-718.

Jackson, D., Doyle, C., Capon, H., & Pringle, E. (2016). Spirituality, spiritual need, and spiritual care in aged care: What the literature says, Journal of Religion, Spirituality & Aging, 9(4), 34-55. doi: 10.1080/15528030.2016.1193097.

Kaisa, E., Sirpa, H., & Irma, N. (2016). Is Loneliness Associated with Malnutrition in Older People? International Journal of Gerontology, 10(1), 43-45.

Kurtulan, M., & Karaırmak, Ö. (2016). Examination of the Relationship among Death Anxiety, Spirituality, Religious Orientation and Existential Anxiety. Spiritual psychology and conseling,1(2)176–217.

Lester, D. (1990). The Collet-Lester Fear of Death Scale: The original version and revision. Death Studies, 14(3), 451-468.

Puchalski, C. M., Vitillo, R., Hull, S. K., & Reller, N. (2014). Improving the spiritual dimension of whole person care: Reaching national and international consensus. Journal of Palliative Medicine, 17(6), 642–656. doi:10.1089/jpm.2014.9427.

Rice, J. (2009). The relationship between humor and death anxiety. Missouri Western State University.

Rajagopal, D., Mackenzie, E., Bailey, C., & Lavizzo-Mourey, R. (2002). The effectiveness of a spiritually-based intervention to alleviate subsyndromal anxiety and minor depression among older adults. Journal of Religence and Health, 41(2), 153–166.

Shalinee, Y., & Shalini, A. (2014). Loneliness and Spiritual Well - Being among Elderly Having Psychological Disorders. International Journal of Science and Research, 3(6), 2289-2290.

Taliaferro, L. A., Rienzo, B. A., Pigg, R. M., Miller, M. D., & Dodd, V. J. (2009). Spiritual well-being and suicidal ideation among college students. Journal of Amrican College Health, 58(1), 83-90.

Taube, E., Kristensson, J., Midlöv, P., Holst, G., & Jakobsson, U. (2013). Loneliness among Older People: Results from the Swedish National Study on Aging and Care – Blekinge. The Open Geriatric Medicine Journal, 6(3), 1-10.

Vaghela, K. J. (2015). Effect of Psychological well-being, Death Anxiety and Depression On curable & Incurable Disease Patients. The International Journal of Indian Psychology, 2(4), 84-89.