تدوین مدل کیفیت زندگی بر اساس باورهای فراشناختی با میانجی‏گری استرس ادراک شده سالمندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه روانشناسی، دانشکده روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

این پژوهش با هدف ارائه یک مدل از باورهای فراشناختی و استرس ادراک‏شده برای کمک به فهم بهتر کیفیت زندگی سالمندان انجام شد. بدین منظور از بین سالمندان بالای 60 سال ساکن در شهر تهران در سال ۱۳۹7، تعداد 377 نفر به شیوه‏ نمونه‏گیری در دسترس انتخاب شدند و با استفاده از پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان بهداشت جهانی-فرم کوتاه، پرسشنامه باورهای فراشناختی-30 ساخته ولز و کارترایت- هاتون و پرسشنامه استرس ادراک شده-14 ساخته کوهن، کامارک و مرملستین مورد ارزیابی قرار گرفتند. داده‏های به دست آمده با استفاده از روش تحلیل مسیر با نرم‏افزارهای SPSS نسخه 20 و AMOS نسخه 20 مورد ارزیابی آماری قرار گرفت. یافته‏ها نشان داد بین متغیر استرس ادراک‏شده و کیفیت زندگی سالمندان رابطه منفی و معنادار وجود دارد. بین باورهای فراشناختی (شامل باورهای منفی در مورد کنترل ناپذیری، باورهای مثبت درباره نگرانی، اطمینان شناختی، نیاز به کنترل افکار) با کیفیت زندگی سالمندان رابطه منفی و معنادار وجود دارد. یافته‏ها همچنین نقش واسطه‏گری استرس ادراک‏شده در رابطه بین باورهای فراشناختی و کیفیت زندگی سالمندان را مورد تأیید قرار داد. با توجه به یافته‏های به دست آمده آموزش راهبردهای فراشناختی به عنوان یک مکانیسم تأثیرگذار بر اصلاح باورهای فراشناختی عمل کرده و راه مناسب برای ارتقای کیفیت زندگی سالمندان محسوب شود و افزودن آن در مداخلات مربوطه پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Development of a Quality of Life Model Based on Metacognitive Beliefs with the Mediation role of Perceived Stress in the Elderly

نویسندگان [English]

  • Fateme Alimohamad 1
  • Nemat Setode-asl 1
  • Abolfazl Karami 2
1 , Psychology department, Faculty of Psychology, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor, Psychology department, Faculty of Psychology, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

This study aimed to provide a model of metacognitive beliefs and perceived stress to help better understand the quality of life of the elderly. To this end, a sample of 377 subjects was selected by the available sampling method among the elderly over 60 years of age living in Tehran in 2018 and was evaluated using WHO Quality of Life-BREF, Metacognition Questionnaire-30 by Wells & Cartwright-Hatton and perceived stress scale-14 by Cohen, Kamarck & Mermelstein. The data were evaluated using path analysis by statistical software SPSS-20 and AMOS-20. Results showed that there is a significant negative correlation between perceived stress and quality of life in the elderly. There is a negative and significant relationship between metacognitive beliefs (including negative beliefs about irresponsibility, positive beliefs about worries, cognitive confidence, need for control of thoughts) and quality of life in the elderly. The findings also confirmed the role of perceived stress mediated in the relationship between metacognitive beliefs and the quality of life of the elderly. Based on the findings, training of metacognitive strategies as an effective mechanism for modification of metacognitive beliefs is an appropriate way to improve the quality of life of elderly people and it is suggested to add it to relevant interventions.
References:
Ballard S. M., Jenkins C., Savut N. Y., McKinnon W. H., Carroll K. E., & Escott Stump S. (2011). Innovative and complementary approaches to aging in place. Journal of Family & Consumer Sciences, 103(2), 24-34.
Carlson, E., Speca, M., Patel, K., & Goodey, E. (2003). Mindfulness-Based stress reduction in relation to quality of life: mood symptoms of stress, and immune parameters in breast and prostate cancer outpatient. American Psychosomatic Society Psychosomatic Medicine, 65, 571-581.
Cartwright-Hatton, S., & Wells, A. (1997). Beliefs about worry and intrusions: The meta-cognitions questionnaire and its correlates. Journal of Anxiety Disorders, 11, 279–296.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396.
Craven, R. F., Hirnle, C. J., & Sharon, J. (2012). Fundamentals of Nursing: Human Health and Function. Philadelphia: Lippincott Co.
Davey, C. L., & Wells, A. (2006). Worry and its psychological disorder, theory, assessment and treatment. New York: John Willy and sons.
Ellis, D. M., & Hudson, J. L. (2010). The Metacognitive Model of Generalized Anxiety Disorder in Children and Adolescents. Clinical Child and Family Psychology Review, 13(2), 151-163.
Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and our world though mindfulness. New York: Hyperion.
Kang, Y. S., Choi, S. Y., & Ryu, E. (2009). The effectiveness of a stress coping program based on mindfulness meditation on the stress, anxiety, and depression experienced by nursing students in Korea. Nurse Education Today, 29(5), 538-543.
Keyes, B., Michalec, B., Kobau, R., & Zahran, H. (2005). Social Support and Health-Related Quality of Life among Older Adults-Missouri 2000. Morbidity and mortality weekly report, 54(17), 433-7.
Lippincott. (2012). Professional Guide to Diseases (Professional Guide Series). LWW Press.
Lobban, F., Haddock, G., Kinderman, P., & Wells, A. (2002). The role of metacognitive beliefs in auditory hallucinations. Personality and Individual Differences, 32(8), 1351-1363.
Mennin, D. S., McLaughlin, K. A., & Flanagan, T. J. (2009). Emotion regulation deficits in generalized anxiety disorder, social anxiety disorder, and their co-occurrence. Journal of anxiety disorders, 23(7), 866-871.
Palmer, E. C, David, A. S, & Fleming, S. M. (2014). Effects of age on metacognitive efficiency. Consciousness and Cognition, 28, 151-60.
Papageoryiou, C., & Wells, A. (Eds.). (2004). Depressive nomination: Nature, therapy and treatment. Chichester, UK: Wiley.
Puchalski, C. H. M. (2015). Spirituality in Geriatric Palliative Care. Clinics in Geriatric Medicine, 31(2), 252-245.
Roelofs, J., Onckels, L., & Muris, P. (2013). Attachment Quality and Psychopathological Symptoms in Clinically Referred Adolescents: The Mediating Role of Early Maladaptive Schema. Journal of Child and Family Studies, 22(3), 377-385.
Skevington, S. M., Lotfy, M., & O'Connell, K. A. (2004). The World Health Organization's WHOQOL-BREF quality of life assessment: Psychometric properties and results of the international field trial. A Report from the WHOQOL Group. Quality of Life Research, 13(2), 299-310.
 Spada, M. M., Mohiyeddini, C., Wells, A. (2008). Measuring metacognitions associated with emotional distress: Factor structure and predictive validity of the Metacognitions Questionnaire 30. Personality and Individual Differences, 45(3), 238-242.
Spasojevic, J., Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Maccoon, D., & Robinson, M. S. (2004). Reactive rumination: outcomes, mechanisms, and developmental antecedents. Chichester, UK: Wiley.
Varkal, M. D., Yalvac, D., Tufan, F., Turan, S., Cengiz, M., & Emul, M. (2013). Metacognitive differences between elderly and adult outpatients with generalized anxiety disorder. European Geriatric Medicine, 4(3), 150-153.
Wells, A., & Carter, K. (2001). Further tests of a cognitive model of generalized anxiety disorder: Metacognitions and worry in GAD, panic disorder, social phobia, depression, and nonpatients. Behavior Therapy, 32(1), 85-102.
Wells, A., & Matthews, G. (1994). Attention and emotion: A clinical perspective. Hove, UK: Erlbaum.
Wells, A., & Matthews, G. (1996). Modelling cognition in emotional disorder: The S-REF model. Behaviour Research and Therapy, 34(11), 881-888.
Wells, A. (2000). Emotional disorders and metacognition: Innovative cognitive therapy. John Wiley & Sons. LTD.
Wells, A. (2007). Cognition about cognition: Metacognitive therapy and change in generalized anxiety disorder and social phobia. Cognitive and Behavioral Practice, 14(1), 18-25.
Wells A. (2010). Metacognitive Therapy for anxiety and depression. Guilford Press.
Wells, A. (1995). Meta-cognition and worry: A cognitive model of generalized anxiety disorder. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 23(3), 301-320.
Wells, A. (2009). Metacognitive therapy for anxiety and depression. New York: Guilford press.
Wells, A., & Cartwright-Hatton, S. (2004). A short form of the metacognitions questionnaire: properties of the MCQ-30. Behaviour Research and Therapy, 42(4), 385-396.
World Health Organization (WHO). (2011). 10facts on ageing and the life course. [Cited2011 Jun. 20]. Available from: URL:http://www.who.int/topics/ageing/en/htm.
World Health Organization. (1997). WHOQOL, measuring quality of life. WHO publication.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elderly
  • metacognitive beliefs
  • perceived stress
  • quality of life

مراجع

آقاجانی، س.، صمدی‏فرد، ح.، و نریمانی، م. (1396). نقش مؤلفه‏های اجتناب شناختی و باور فراشناختی در پیش‏بینی کیفیت زندگی بیماران. فصلنامه روانشناسی سلامت، 6(21)، 156-142.
ابوالقاسمی، ع.، و کیامرثی، الف. (1388). بررسی رابطه بین فراشناخت و نارسایی های شناختی در سالمندان. فصلنامه تازه‏های علوم شناختی، 11(41)، 15-8.
اسمعیلی، ر.، و اسماعیلی، م. (1397). کیفیت زندگی سالمندان: مطالعه فراترکیب.مجله پژوهش در دین و سلامت، 4(2)، 116-105.
امامی‏نایینی، م.، بختیاری، م.، حاتمی، ح.، خداکریم، س.، و صحاف، ر. (1396). بررسی وضعیت افسردگی، حمایت اجتماعی ادراک‌شده و برخی عوامل مرتبط با آن‌ها در سالمندان ساکن شهر تهران در سال ۱۳۹۳. مجله سالمندی ایران، 12(2)، 207-192.
امین یزدی، ا.، و صالحی فدردی، ج. (1378). بررسی رابطه سبک های اسنادی با استرس ادراک شده. فصلنامه پژوهشنامه مبانی تعلیم و تربیت، 1(2)، 10-1.
انجمن روانپزشکی آمریکا. (1381). متن تجدیدنظر شده راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی (DSM-IV-TR) (ترجمه م. نیکخو و ه. آوادیس یانس). تهران: انتشارات سخن. (تاریخ انتشار به زبان اصلی، 2000)
باستانی، ف.، پورمحمدی، ا.، و حقانی، ح. (1393). بررسی استرس درک شده و ارتباط آن با سلامت معنوی در سالمندان عضو انجمن پیشگیری و مهار دیابت بابل. فصلنامه حیات، 20(3)، 18-6.
بهرامی، ف.، و رمضانی فرانی، ع. (1388). بهداشت روان سالمند در قرآن و حدیث. مجله سالمندی ایران، 4(1)، 83-70.
پرهون، ه.، مرادی، ع.، حاتمی، م.، و پرهون، ک. (1391). مقایسه درمان فعال‏سازی رفتاری کوتاه‏مدت و درمان فراشناختی بر کاهش شدت نشانه‏ها و افزایش کیفیت زندگی بیماران افسرده اساسی. فصلنامه پژوهش در سلامت روانشناختی، 6(4)، 52-36.
پورعبدل، س.، عباسی، م.، پیرانی، ذ.، و عباسی، م. (1394). رابطه امید به زندگی و بهزیستی روان­شناختی با کیفیت­زندگی در سالمندان. فصلنامه روان­شناسی پیری، 1(1)، 65-57.
حسینی، الف.، مجدی، ع.، و حسنی درمیان، غ. (1395). بررسی نقش حمایت اجتماعی بر روی کیفیت زندگی سالمندان شهر مشهد در سال ۱۳۹۳. فصلنامه سالمندشناسی، 1(2)، 18-1.
خانی‏پور، ح.، سهرابی اسمرود، ف.، و طباطبایی برزکی، س. (1390). باورهای فراشناختی و راهبردهای کنترل فکر در دانشجویان با سطوح بهنجار و بیمارگون از نگرانی. فصلنامه پژوهش‏های روان‏شناسی بالینی و مشاوره، 1، 82-71.
رفعت، ز.، و مسعودی، ا. (1394). رابطه بین درمان فراشناختی و اضطراب صفت در بیماران مبتلا به بیماری دیابت شهرستان شیروان. مقاله ارائه شده در کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی، موسسه کومه علم­آوران دانش، مازندران.
 سپهوند، ت.، گیلانی، ب.، و زمانی، ر. (1387). رابطه استرس ادراک شده و سلامت عمومی، با توجه به سبک­های تبیین. فصلنامه روانشناسی و علوم تربیتی، 38(4)، 43-27.
سلطانی‏زاده، م. (1391). مقایسه اثربخشی درمان­های شناختی و رفتاری، فراشناختی و درمان مبتنی بر ذهن آگاه بر انزال زودرس، رضایت زناشویی، اضطراب و افسردگی مردان مراجعه کننده به مراکز درمانی اصفهان (پایان‏نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه اصفهان.
شاره، ح.، غرایی، ب.، و عاطف‏وحید، م. ک. (1389). مقایسه اثربخشی درمان فراشناختی، درمان با فلووکسامین و درمان ترکیبی بر بهبود باورهای فراشناختی و پریشانی ذهنی بیماران مبتلا به اختلال وسواسی- اجباری. فصلنامه تازه‏های علوم شناختی، 12(1)، 16-1.
شیرین­زاده دستگیری، ص.، گودرزی، م. ع.، رحیمی، چ.، و نظیری، ق. (1387). بررسی ساختار عاملی، روایی و اعتبار پرسشنامه فراشناخت 30. فصلنامه روانشناسی، 48، 461-445.
صالحی فدردی، ج. (1373). اثر تعدد نقش ها و رضایت آن را در اعتماد به نفس و استرس در معلمان زن (پایان­نامه چاپ نشده کارشناسی ارشد). دانشگاه تربیت مدرس، تهران.
صمدی‏فرد، ح. ر.، و نریمانی، م. (1396). نقش باورهای فراشناختی و اجتناب شناختی در پیش‏بینی سلامت عمومی سالمندان. فصلنامه پرستاری سالمندان، 3(3)، 10-1.
عاشوری، ا.، وکیلی، ی.، بن­سعید، س.، و نوعی، زهرا (1388). باورهای فراشناختی و سلامت عمومی در دانشجویان. مجله اصول بهداشت روانی، 11(41)، 20-15.
عظیمی، م.، شاکری، م.، نوری، ر.، و حاتمی، م. (1393). بررسی تأثیر درمان فراشناختی در کاهش اضطراب امتحان و تغییر باورهای فراشناختی دانش‌آموزان سال سوم و چهارم متوسطه. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی، 6(3)، 600-591.
قادری، ش.، صحاف، ر.، محمدی شاه‏بلاغی، ف.، انصاری، غ.، قرنجیک، ع.، اشرفی، ک.، ... نجفی، ف. (1391). برآورد میزان شیوع افسردگی و عوامل فردی مرتبط با آن در سالمندان کرد مقیم منزل در سال 1389. فصلنامه سالمند، 24، 66-57.
قیطانچی، ص.، و ابراهمی‏مقدم، ح. (1395). پیش‏بینی شادکامی بر اساس الگوی پنج عاملی شخصیت و باورهای فراشناخت در سالمندان. فصلنامه روانشناسی پیری، 2(1)، 13-22.
گل‏پرور، م.، و صفری، ح. (1395). بررسی قدرت باورهای فراشناختی معیوب برای پیش‌‏بینی نگرش‌‏های ناکارآمد در بیماران قلبی-عروقی سالمند و غیرسالمند. مجله سالمندی ایران، 11(1)، 63-52.
نجات، س.، منتظری، ع.، هلاکویی نایینی، ک.، کاظم، م.، و مجدزاده، ر. (۱۳۸۵). استانداردسازی پرسشنامه کیفیت زندگی سازمان جهانی بهداشت: (WHOQOL-BREF) ترجمه و روان­سنجی گونه ایرانی. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 4(4)، 12-1.
یوسفی افراشته، م.، و شریفی، ک. (1394). رابطه افسردگی، تنیدگی ادراک‏شده و حمایت اجتماعی با کیفیت زندگی سالمندان. فصلنامه روانشناسی پیری، 1(2)، 10-1.
References
Ballard S. M., Jenkins C., Savut N. Y., McKinnon W. H., Carroll K. E., & Escott Stump S. (2011). Innovative and complementary approaches to aging in place. Journal of Family & Consumer Sciences, 103(2), 24-34.
Carlson, E., Speca, M., Patel, K., & Goodey, E. (2003). Mindfulness-Based stress reduction in relation to quality of life: mood symptoms of stress, and immune parameters in breast and prostate cancer outpatient. American Psychosomatic Society Psychosomatic Medicine, 65, 571-581.
Cartwright-Hatton, S., & Wells, A. (1997). Beliefs about worry and intrusions: The meta-cognitions questionnaire and its correlates. Journal of Anxiety Disorders, 11, 279–296.
Cohen, S., Kamarck, T., & Mermelstein, R. (1983). A global measure of perceived stress. Journal of Health and Social Behavior, 24, 385-396.
Craven, R. F., Hirnle, C. J., & Sharon, J. (2012). Fundamentals of Nursing: Human Health and Function. Philadelphia: Lippincott Co.
Davey, C. L., & Wells, A. (2006). Worry and its psychological disorder, theory, assessment and treatment. New York: John Willy and sons.
Ellis, D. M., & Hudson, J. L. (2010). The Metacognitive Model of Generalized Anxiety Disorder in Children and Adolescents. Clinical Child and Family Psychology Review, 13(2), 151-163.
Kabat-Zinn, J. (2005). Coming to our senses: Healing ourselves and our world though mindfulness. New York: Hyperion.
Kang, Y. S., Choi, S. Y., & Ryu, E. (2009). The effectiveness of a stress coping program based on mindfulness meditation on the stress, anxiety, and depression experienced by nursing students in Korea. Nurse Education Today, 29(5), 538-543.
Keyes, B., Michalec, B., Kobau, R., & Zahran, H. (2005). Social Support and Health-Related Quality of Life among Older Adults-Missouri 2000. Morbidity and mortality weekly report, 54(17), 433-7.
Lippincott. (2012). Professional Guide to Diseases (Professional Guide Series). LWW Press.
Lobban, F., Haddock, G., Kinderman, P., & Wells, A. (2002). The role of metacognitive beliefs in auditory hallucinations. Personality and Individual Differences, 32(8), 1351-1363.
Mennin, D. S., McLaughlin, K. A., & Flanagan, T. J. (2009). Emotion regulation deficits in generalized anxiety disorder, social anxiety disorder, and their co-occurrence. Journal of anxiety disorders, 23(7), 866-871.
Palmer, E. C, David, A. S, & Fleming, S. M. (2014). Effects of age on metacognitive efficiency. Consciousness and Cognition, 28, 151-60.
Papageoryiou, C., & Wells, A. (Eds.). (2004). Depressive nomination: Nature, therapy and treatment. Chichester, UK: Wiley.
Puchalski, C. H. M. (2015). Spirituality in Geriatric Palliative Care. Clinics in Geriatric Medicine, 31(2), 252-245.
Roelofs, J., Onckels, L., & Muris, P. (2013). Attachment Quality and Psychopathological Symptoms in Clinically Referred Adolescents: The Mediating Role of Early Maladaptive Schema. Journal of Child and Family Studies, 22(3), 377-385.
Skevington, S. M., Lotfy, M., & O'Connell, K. A. (2004). The World Health Organization's WHOQOL-BREF quality of life assessment: Psychometric properties and results of the international field trial. A Report from the WHOQOL Group. Quality of Life Research, 13(2), 299-310.
 Spada, M. M., Mohiyeddini, C., Wells, A. (2008). Measuring metacognitions associated with emotional distress: Factor structure and predictive validity of the Metacognitions Questionnaire 30. Personality and Individual Differences, 45(3), 238-242.
Spasojevic, J., Alloy, L. B., Abramson, L. Y., Maccoon, D., & Robinson, M. S. (2004). Reactive rumination: outcomes, mechanisms, and developmental antecedents. Chichester, UK: Wiley.
Varkal, M. D., Yalvac, D., Tufan, F., Turan, S., Cengiz, M., & Emul, M. (2013). Metacognitive differences between elderly and adult outpatients with generalized anxiety disorder. European Geriatric Medicine, 4(3), 150-153.
Wells, A., & Carter, K. (2001). Further tests of a cognitive model of generalized anxiety disorder: Metacognitions and worry in GAD, panic disorder, social phobia, depression, and nonpatients. Behavior Therapy, 32(1), 85-102.
Wells, A., & Matthews, G. (1994). Attention and emotion: A clinical perspective. Hove, UK: Erlbaum.
Wells, A., & Matthews, G. (1996). Modelling cognition in emotional disorder: The S-REF model. Behaviour Research and Therapy, 34(11), 881-888.
Wells, A. (2000). Emotional disorders and metacognition: Innovative cognitive therapy. John Wiley & Sons. LTD.
Wells, A. (2007). Cognition about cognition: Metacognitive therapy and change in generalized anxiety disorder and social phobia. Cognitive and Behavioral Practice, 14(1), 18-25.
Wells A. (2010). Metacognitive Therapy for anxiety and depression. Guilford Press.
Wells, A. (1995). Meta-cognition and worry: A cognitive model of generalized anxiety disorder. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 23(3), 301-320.
Wells, A. (2009). Metacognitive therapy for anxiety and depression. New York: Guilford press.
Wells, A., & Cartwright-Hatton, S. (2004). A short form of the metacognitions questionnaire: properties of the MCQ-30. Behaviour Research and Therapy, 42(4), 385-396.
World Health Organization (WHO). (2011). 10facts on ageing and the life course. [Cited2011 Jun. 20]. Available from: URL:http://www.who.int/topics/ageing/en/htm.
World Health Organization. (1997). WHOQOL, measuring quality of life. WHO publication.

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 04 آبان 1397
  • تاریخ بازنگری: 29 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 30 مهر 1398

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار