اثربخشی آموزش مدیریت استرس بر سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی در زنان سالمند مبتلا به افسردگی متوسط

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه روانشناسی و مشاوره، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

ویژگی‌های روان‌شناختی سالمندان به دلیل کاهش عملکردهای جسمی و روانی افت می‌کند. بنابراین، مداخله با هدف بهبود سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی به‌ویژه در سالمندان مبتلا به افسردگی دارای اهمیت زیادی است. در نتیجه، این مطالعه با هدف تعیین اثربخشی آموزش مدیریت استرس بر سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی در زنان سالمند مبتلا به افسردگی متوسط انجام شد. پژوهش حاضر نیمه‌تجربی با طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه‌های آزمایش و کنترل بود. جامعه آماری پژوهش زنان سالمند مبتلا به افسردگی سراهای سالمندی شهر تهران در سال 1398 بودند که از میان آنان 60 زن با توجه به ملاک‌های ورود به مطالعه با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه مساوی جایدهی شدند. گروه آزمایش 10 جلسه 90 دقیقه‌ای آموزش مدیریت استرس دریافت کرد و گروه کنترل آموزشی ندید. ابزار پژوهش شامل مقیاس سلامت روان‌شناختی نجاریان و داودی، پرسشنامه خودکارآمدی شرر و همکاران، پرسشنامه شادکامی آرگایل و لو و مقیاس افسردگی سالمندان یساویج و شیخ بودند. داده‌ها با روش تحلیل کوواریانس تک‌متغیری در نرم‌افزار SPSS نسخه 22 تحلیل شدند. یافته‌ها نشان داد گروه‌های آزمایش و کنترل از نظر سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی تفاوت معنی‌داری داشتند. به عبارت دیگر، آموزش مدیریت استرس باعث بهبود سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی در زنان سالمند مبتلا به افسردگی شد (01/0>P). با توجه به اثربخشی آموزش مدیریت استرس، توصیه می‌گردد که متخصصان و درمانگران حوزه سلامت از روش آموزش مدیریت استرس در کنار سایر روش‌های آموزشی برای بهبود سلامت روان‌شناختی، خودکارآمدی و شادکامی استفاده کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effectiveness of Stress Management Training on Psychological Health, Self-Efficacy and Happiness in Elderly Women with Moderate Depression

نویسنده [English]

  • Parenaz Banisi
Assistant Professor, Department of Psychology and Counseling, West Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The psychological characteristics of the elderly decline due to reduction of physical and mental functioning. Therefore, intervention seems to be essential specifically in elderly women suffered from moderate depression, with the aim of improving psychological health, self-efficacy and happiness. Therefore, the study aimed to determine the effectiveness of stress management training (SMT) on psychological health, self-efficacy and happiness in elderly women with moderate depression. The current study was a quasi-experimental with pretest-posttest and control group design. The statistical population included elderly women with depression residing in nursing homes of Tehran, Iran in 2019, among whom 60 women were selected through purposive sampling and inclusion criteria and allocated randomly into two equal groups. The experimental group received ten 90-minute sessions of SMT and the control group didn’t receive any training at the same time. Research tool included Najarian & Davodi’s psychological health scale, Sherer & et al.’s self-efficacy questionnaire, Argyle & Lu’s happiness questionnaire and Yesavage & Sheikh’s geriatric depression. Data were analyzed using univariate analysis of covariance (ANCOVA) in the SPSS-22 software. Results indicated that there was a significant difference between experimental and control groups in terms of psychological health, self-efficacy and happiness in posttest phase. In other words, SMT resulted in improvement of psychological health, self-efficacy and happiness in elderly women with depression (P<0.01). Given the effectiveness of SMT, it is recommended that health professionals and therapists take advantages of STM along with other training methods in order to improve the elderly’s psychological health, self-efficacy and happiness.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Stress Management Training
  • Psychological Health
  • Self-efficacy
  • Happiness
  • Elderly Women
منابع
تابع بردبار، ف.، اسماعیلی، م.، و اسدی، ر. (1398). پیش‌بینی اضطراب مرگ در سالمندان بر اساس تیپ‌های شخصیتی و سلامت روان. فصلنامه روان‌شناسی پیری، 5(3)، 249-239.
حفاری، ه.، دباغی، پ.، و احمدی، خ. (1392). تأثیر آموزش مدیریت استرس بر کیفیت زندگی مراقبان سالمند ناتوان. پژوهش‌های روان‌شناسی بالینی و مشاوره، 3(2)، 64-51.
رنجبری‌پور، ط.، واثقی، ز.، و برقی ایرانی، ز. (1396). اثربخشی آموزش تکنیک‌های مدیریت استرس به شیوه شناختی رفتاری بر اضطراب و افسردگی و فشار خون سالمندان. مجله مطالعات ناتوانی، 7، 8-1.
سوهانی، ا.، و برقی ایرانی، ز. (1397). اثربخشی توان‌بخشی روانی مبتنی بر آموزش مهارت‌های مثبت‌اندیشی بر خودمراقبتی، شادکامی و خودکارآمدی در سالمندان مبتلا به دیابت نوع دو. فصلنامه روان‌شناسی پیری، 4(3)، 249-235.
شعبانی، ج.، ره‌گوی، ا.، نوروزی، ک.، رهگذر، م.، و شعبانی، م. (1395). ارتباط خودکارآمدی و کیفیت زندگی سالمندان مقیم آسایشگاه‌های شهر تهران. مجله سالمند، 11(4)، 527-518.
غلامی‌جم، ف.، خفتان، پ.، اقلیما، م.، و سپیددم، م. (1394). تکنیک‌های مقابله با استرس و تأثیر آن در ارتقاء سلامت. فصلنامه مددکاری اجتماعی، 4(3)، 27-18.
فاطمی، م. (1389). اثربخشی مصون‌سازی در مقابل استرس بر خودکارآمدی و بهزیستی روانی سالمندان بر اساس سبک مقابله با استرس (پایان‌نامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه پیام نور، تهران.
فرخزادیان، ع. ا.، و میردریکوند، ف. (1396). اثربخشی درمان متمرکز بر خود-شفقتی بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی و کاهش افسردگی در سالمندان. فصلنامه روان‌شناسی پیری، 3(4)، 302-293.
معتمدی، ع.، برجعلی، ا.، و صادقپور، م. (1397). پیش‌بینی بهزیستی روان‌شناختی سالمندان بر اساس توان مدیریت استرس و حمایت اجتماعی. مجله سالمند، 13(1)، 109-98.
میرزایی، ن.، محمدی شاهبلاغی، ف.، نوروزی، ک.، و بیگلریان، ا. (1396). تأثیر برنامه آموزش خودمدیریتی بر خودکارآمدی سالمندان مبتلا به استوآرتریت زانو. نشریه پژوهش توانبخشی در پرستاری، 3(4)، 34-29.
نادری، و.، برجعلی، ا.، و منصوبی‌فر، م. (1390). اثربخشی آموزش مهارت مدیریت استرس بر کیفیت زندگی. فصلنامه سلامت و روان‌شناسی، 1(2)، 30-13.
نجاریان، ب.، و داودی، ا. (1380). ساخت و اعتباریابی (فرم کوتاه‌شده (SCL-90-R)). مجله روان‌شناسی، 5(2)، 149-136.
هدایتی، م.، طباطبایی، س. ش.، محمدی‌آریا، ع.، رباط‌جزی، ع.، لچینانی، ف.، و روستایی، ا. (1392). اثربخشی آموزش مصون‌سازی در برابر استرس بر میزان شادکامی و کیفیت زندگی سالمندان. مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، 20(2)، 193-184.
References
Antoni, M. h., Ironson, G., & Schneiderman, N. (2007). Cognitive behavioral stress management: Workbook (Treatment that work). (1st Ed). UK: Oxford University Press.
Argyle, M., & Lu, L. (1990). The happiness of extraverts. Personality and Individual Differences, 11(10), 1011-1017.
Beck, A. T., & Clark, D. A. (1988). Anxiety and depression: An information processing perspective. Journal of Anxiety Research, 1(1), 23-36.
Bussey, K., Luo, A., Fitzpatrick, S., & Allison, K. (2020). Defending victims of cyberbullying: The role of self-efficacy and moral disengagement. Journal of School Psychology, 78, 1-12.
Dai, Q., & Chu, R. (2018). Anxiety, happiness and self-esteem of western Chinese left-behind children. Child Abuse & Neglect, 86, 403-413.
D’Souza, M. S., Karkada, S. N., Parahoo, K., Venkatesaperumal, R., Achora, S., & Cayaban, A. R. R. (2017). Self-efficacy and self-care behaviours among adults with type 2 diabetes. Applied Nursing Research, 36, 25-32.
El-Sherbiny, N. A., Younis, A., & Masoud, M. (2016). A comprehensive assessment of the physical, nutritional, and psychological health status of the elderly populace in the Fayoum Governorate (Egypt). Archives of Gerontology and Geriatrics, 66, 119-126.
Farokhzadian, A. A., & Mirderekvand, F. (2018). The effectiveness of self-compassion focused therapy on increase of psychological well-being and reduction of depression in the elderly. Journal of Aging Psychology, 3(4), 293-302. [Persian]
Fatemi, M. (2010). The effectiveness of protecting against stress on self-efficacy and psychological well-being of the elderly based on the style of coping with stress (Unpublished MA Thesis). Payam Noor University, Tehran. [Persian]
Gentzler, A. L., Palmer, C. A., Ford, B. Q., Moran, K. M., & Mauss, I. B. (2019). Valuing happiness in youth: Associations with depressive symptoms and well-being. Journal of Applied Developmental Psychology, 62, 220-230.
Gholamijam, F., Kheftan, P., Eghlima, M., & Sepiddam, M. (2015). Stress management techniques and its effects on health promotion. Quarterly Journal of Social Work, 4(3), 18-27. [Persian]
Hafari, H., Dabaghi, P., & Ahmadi, Kh. (2014). The effectiveness of stress management on quality of life in the disabled elderly caregivers. Research in Clinical Psychology and Counseling, 3(2), 51-64. [Persian]
Hasking, P., Boyes, M., Y Greves, S. (2018). Self-efficacy and emotionally dysregulated behaviour: An exploratory test of the role of emotion regulatory and behaviour-specific beliefs. Psychiatry Research, 270, 335-340.
Hedayati, M., Tabatabai, S. Sh., MohammadiArya, A., Robatjazi, E., Lchinani, F., & Rostaie, A. (2013). The efficacy of stress inoculation training upon the happiness rate and life's quality of old persons. Journal of Sabzevar University of Medical Sciences, 20(2), 184-193. [Persian]
Hoogendijk, E. O., Vander Noordt, M., Onwuteaka-Philipsen, B. D., Deeg, D. J. H., Huisman, M., Enroth, L., & Jylha, M. (2019). Sex differences in healthy life expectancy among nonagenarians: A multistate survival model using data from the vitality 90+ study. Experimental Gerontology, 116, 80-85.
Hourzad, A., Pouladi, S., Ostovar, A., & Ravanipour, M. (2018). The effects of an empowering self-management model on self-efficacy and sense of coherence among retired elderly with chronic diseases: a randomized controlled trial. Clinical Intervention in Aging, 13, 2215-2224.
Lindstrom, M., Nystedt, T. A., Rosvall, M., & Fridh, M. (2020). Sexual orientation and poor psychological health: a population-based study. Public Health, 178, 78-81.
Mahadevan, N., Gregg, A. P., & Sedikides, C. (2019). Where I am and where I want to be: Perceptions of and aspirations for status and inclusion differentially predict psychological health. Personality and Individual Differences, 139, 170-174.
Mirzaei, N., Mohammadi Shahbolaghi, F., Nourozi, K., & Biglarian, A. (2017). The effect of self-management training on self-efficacy of elderly patients with knee osteoarthritis. Iranian Journal of Rehabilitation Research in Nursing, 3(4), 29-34. [Persian]
Moatamedy, A., Borjali, A., & Sadeqpur, M. (2018). Prediction of psychological well-being of the elderly based on the power of stress management and social support. Iranian Journal of Ageing, 13(1), 98-109. [Persian]
Naderi, V., Borjali, A., & Mansobifar, M. (2011). The effectiveness of stress management skill training on quality of life. Journal of Health and Psychology, 1(2), 13-30. [Persian]
Najarian, B., & Davodi, I. (2001). Development and reliability of SCL-25 (short form of SCL-90-R). Journal of Psychology, 5(2), 136-49. [Persian]
Papageorgiou, F., Varvogli, L., Oikonomidi, T., Chrousos, G. P., & Darviri, C. (2016). An 8-week stress management program for older women: A pilot randomized controlled trial. Journal of Psychology, 7(6), 829-835.
Ranjbaripour, T., Vaseghi, Z., & Barghi Irani, Z. (2017). Effect of training stress management techniques via cognitive-behavioral approach on anxiety, depression and blood pressure in the elderly. MEJDS, 7, 1-8. [Persian]
Rosenberg, M. (1965). Society and the adolescent self-image. (1st Ed), Princeton, NJ: Princeton University Press.
Seymour, M., Giallo, R., & Wood, C. E. (2017). The psychological and physical health of fathers of children with Autism Spectrum Disorder compared to fathers of children with long-term disabilities and fathers of children without disabilities. Research in Developmental Disabilities, 69, 8-17.
Shaabani, J., Rahgoi, A., Nourozi, K., Rahgozar, M., & Shaabani, M. (2017). The relationship between self-efficacy and quality of life among elderly people. Iranian Journal of Ageing, 11(4), 518-527. [Persian]
Sherer, M., Maddux, J. E., Mercandante, B., Prentice-Dunn, S., Jacobs, B., & Rogers, R. W. (1982). The self-efficacy scale: Construction and validation. Psychological Reports, 51(2), 663-671.
Sherwood, A., Smith, P. J., Hinderliter, A. L., Georgiades, A., & Blumenthal, J. A. (2017). Effects of exercise and stress management training on nighttime blood pressure dipping in patients with coronary heart disease: A randomized, controlled trial. American Heart Journal, 183, 85-90.
Sohani, A., & Barghi Irani, Z. (2018). Effectiveness of psychological rehabilitation based on training of positive thinking skills on self-care, happiness and self-efficacy in elderly people with type 2 diabetes. Journal of Aging Psychology, 4(3), 235-249. [Persian]
Tabakhnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics. (5th Ed), Boston: Pearson Education Inc.
Tabe Bordbar, F., Esmaeili, M., & Asadi, R. (2019). The prediction of death anxiety in the elderly based on personality types and mental health. Journal of Aging Psychology, 5(3), 239-249. [Persian]
Urizar, G. G., Yim, I. S., Rodriguez, A., & Schetter, C. D. (2019). The SMART moms program: A randomized trial of the impact of stress management on perceived stress and cortisol in low-income pregnant women. Psychoneuroendocrinology, 104, 174-184.
Won, D., Bae, J., Byun, H., & Seo, K. (2020). Enhancing subjective well-being through physical activity for the elderly in Korea: A meta-analysis approach. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(1), 1-12.
Xia, Y., & Ma, Z. (2020). Social integration, perceived stress, locus of control, and psychological wellbeing among Chinese emerging adult migrants: A conditional process analysis. Journal of Affective Disorders, 267, 9-16.
Yesavage, J. A., & Sheikh, J. I. (1986). Geriatric depression scale (GDS): Recent evidence and development of a shorter version. Journal of Clinical Gerontologist, 5(1-2), 165-173.