نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان‌شناختی در بهزیستی ذهنی سالمندان

جبه داری, هادی; برادران, مجید; رنجبر, فرزانه; اصغری, حمیده

نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان‌شناختی در بهزیستی ذهنی سالمندان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ کارشناس ارشد روانشناسی، دانشگاه پیام نور آستانه اشرفیه، رشت، ایران

² استادیار گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

امروزه همه در این موضوع اتفاق نظر دارند که سالمندی به روش موفق، تنها مربوط به داشتن ژنهای سالم و یا دسترسی به منابع سالم نیست. بلکه به چگونگی تنظیم زندگی به طور فعال، توسط افراد و رفتارهایشان بستگی دارد، بطوریکه بتوان با آن، کیفیت زندگی و بهزیستی را بهبود بخشید. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان‌شناختی در بهزیستی ذهنی سالمندان انجام شد. جامعه پژوهشی شامل تمامی سالمندان شهرستان آستانه اشرفیه در سال 1396 بود. از این میان 214 نفر از افراد بالای 65 سال کانون بازنشستگان به روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. جهت جمعآوری داده ها از مقیاس حمایت اجتماعی ادراک شده زیمت و همکاران، کانون کنترل سلامت والتسون و والتسون، نیازهای بنیادین روان‌شناختی گاردیا و همکاران و برای بهزیستی ذهنی از دو مقیاس رضایت از زندگی دینر و همکاران و مقیاس عاطفه مثبت و منفی واتسون و همکاران استفاده شد. داده ها با استفاده از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون گامبهگام در نرمافزار SPSS نسخه 23 تحلیل شدند. نتایج حاصل از تحلیل آماری نشان داد که بین حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان‌شناختی با بهزیستی ذهنی همبستگی مثبت و معنادار وجود دارد. با توجه به یافته های حاصل از رگرسیون در این پژوهش حمایت اجتماعی ادراک شده، کانون کنترل سلامت و نیازهای بنیادین روان‌شناختی پیش بین های قوی برای ‌بهزیستی ذهنی در افراد سالمند میباشند. حمایت اجتماعی ادراک شده با بهبود کیفیت زندگی فرد، کانون کنترل سلامت با ویژگی کنترل درونی و نیازهای بنیادین روان‌شناختی با سه ویژگی خودمختاری، شایستگی و توانایی ارتباط میتواند در سلامت روانی و بهزیستی ذهنی افراد سالمند قابل تبیین باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The role of perceived social support, the center of health control and basic psychological needs in the mental well-being of the elderly

نویسندگان [English]

Hadi Jobehdari ¹
Majid Baradaran ²
Farzaneh Ranjbar ²
Hamideh Asghari ¹

¹ M.Sc. in Psychology, َAshrafiyeh Astaneh of Payame Noor University, Rasht, Iran

² Assistant Professor of Psychology, Payame Noor University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Nowadays, everyone agrees that aging in a successful way is not just about having healthy genes or accessing healthy resources. Rather, it depends on how life is actively regulated by individuals and their behaviors so as to improve their quality of life and well-being. Therefore, the present study aimed to investigate the role of perceived social support, health control center and basic psychological needs in elderly mental well-being. The population included all the elderly in Astana Ashrafieh city in 1396. 214 people over 65 years old were selected by convenience sampling method. To collect data from the Perceived Social Support Scale of Zimet et al. Of Walton & Walton Health Control Center, the basic psychological needs of Garcia et al. Partners were used. Data were analyzed using the Pearson correlation coefficient and stepwise regression in SPSS 23 software. Based on the statistical analysis, there was a significant positive correlation between perceived social support, health control center, and basic psychological needs with subjective well-being. According to the findings of regression in this study of perceived social support, the health control center and basic psychological needs are strong predictors of mental well-being in older people. Perceived social support can be explained by the mental health and well-being of older people by improving one's quality of life, health control center with internal control features, and basic psychological needs with three characteristics of autonomy, competence and ability to communicate.

کلیدواژه‌ها [English]

Subjective well-being
Perceived social support
elderly
Health control center
Basic psychological needs

مراجع

افتخاری، ز. (1395). بازنمود مفهوم سالمندی و مفاهیم مرتبط به آن در کتابهای درسی مقطع ابتدایی (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده) دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران.

افشانی، س. ع.، و شیریمحمدآباد، ح. (1394). بررسی رابطه رضایت از زندگی و سلامت اجتماعی زنان شهر یزد. مجله طلوع بهداشت، 15(2)، 44-34 .

بابایی امیری، ن.، حقیقت، س.، و عاشوری، ج. (1395). ارتباط فرسودگی شغلی، حمایت اجتماعی ادراک شده و سرسختی روان‌شناختی با سلامت روان پرستاران. مجله علمی دانشکده پرستاری و مامایی همدان، 24(20)، 128-120.

باولی بهمئی، ف. (1395). تبیین جامعهشناختی سالمندی موفق سالمندان شهر تبریز (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه تبریز.

بخشیپور، ع.، و دژکام، م. (1384). تحلیل عاملی تأییدی مقیاس عاطفه مثبت و منفی. مجله روانشناسی، 9(4)، 365-351.

بیانی، ع. ا.، کوچکی، ع. م.، و گودرزی، ح. (1386). اعتبار و روایی مقیاس رضایت از زندگی دینر. فصلنامه روانشناسان ایرانی، 3(11)، 265-259.

بیریا، ن.، و رهنما، ا . (1383). روانشناسی رشد (2). تهران: انتشارات سمت.

تمنائیفرد، م. ر.، لیث، ح.، و منصورینیک، ا. (1392). رابطه حمایت اجتماعی ادراک شده با خودکارآمدی در دانشآموزان. مجله روانشناسی اجتماعی، 8(28)، 39-31.

حاتملوی سعد آبادی، م.، پورشریفی، ح.، و باباپور خیرالدین، ج. (1390). نقش کانون کنترل سلامت در رفتارهای خود مراقبتی افراد مبتلا به دیابت نوع 2. مجله پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تبریز، 33(4)،17-2.

حجازی، ا.، صالحنجفی، م.، و امانی، ج. (1393).نقش واسطه ای انگیزش درونی در رابطه بین نیازهای بنیادین روانشناختی و رضایت از زندگی. مجله روان شناسی معاصر، 9(2)، 88-77.

خدایاریفرد، م.، زندی، س.، حاجحسینی، م.، و غباریبناب، ب. (1395). اثربخشی آموزش مبتنی بر مثبتاندیشی بر فرآیند خانواده و بهزیستی ذهنی زنان سرپرست خانوار. فصلنامه خانواده پژوهی، 12(48)، 612-593.

رحمانی جوانمرد، س.، و محمدی، س. (1386). نقش عاطفه مثبت و منفی، ترس از شکست و جهتگزینی هدف پیشرفت در پیشبینی اهمالکاری تحصیلی دانشجویان. مجله دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 18(1)، 118-110.

رفیعینیا، پ.، و اصغری، آ. (1386). رابطه بین انواع عشق و بهزیستی ذهنی در دانشجویان متأهل. فصلنامه خانواده پژوهی، 3(9)، 501-491.

شکری، ا.، کُرُمی نوری، ر.، فراهانی، م. ت.، و مرادی، ع.(1395). رواسازی میان فرهنگی مقیاس چند بهدی حمایت اجتماعی ادراک شده در دانشجویان ایرانی و سوئدی. فصلنامه تحقیقات فرهنگی ایران، 9(2)، 100-75.

صادق مقدم، ل.، دلشادنوغابی، ع.، فرهادی، ا.، نظری، ش.، عشقیزاده، م.، چوپانوفا، ف.، و نیازیایوری، م. (1394). رضایت از زندگی سالمندان: نقش حمایت اجتماعی ادراک شده. فصلنامه دانشگاه علوم پزشکی سبزوار (اسرار)، 22(6)، 1051-1043.

عربزاده، م. (1396). رابطه نیازهای اساسی روان‌شناختی با سرزندگی ذهنی در سالمندان. مجله سالمند، ۱۲(2)، 179-170.

قائدی، غ.، و یعقوبی، ح. (1387). بررسی رابطه بین ابعاد حمایت اجتماعی ادراک شده و ابعاد بهزیستی در دانشجویان دختر و پسر. مجله ارمغان دانش، 13(2)، 81-69.

محمدآبادی، م. ص.، و حسینزاده فیروزآباد، ی. (1395). بررسی کانون کنترل سلامت و رابطه آن با افسردگی و سلامت عمومی در سالمندان شهر شیراز. فصلنامه پرستاری سالمندان، 2(4)، 48-35.

محمدیان، م. (1386). بررسی زمینه‌های جمعیتی، اجتماعی، اقتصادی و روان‌شناختی مرتبط با بهزیستی ذهنی سالمندان شهر تبریز (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه شیراز.

مشکی، م.، غفرانیپور، ف.، آزادفلاح، پ.، و حاجیزاده، ا. (1385). بررسی روایی و پایایی مقیاس چند وجهی جایگاه مهار سلامت (MHLC) در بین دانشجویان علوم پزشکی. مجله افق دانش-دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی، درمانی گناباد، 12(1)، 42-33.

مقدسی، ث. (1391). رابطه جهت‌گیری هدف و حمایت اجتماعی ادراک شده با فرسودگی تحصیلی دانشجویان دانشگاه شهید مدنی آذربایجان (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده) دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز.

نادری بلداجی، ر.، مرادی، ا.، مباشری، م.، میرزائیان، ر.، و یوسفی، ز. (1392). بررسی ارتباط حمایت اجتماعی و سبکهای دلبستگی بر بهزیستی روانشناختی زنان باردار شهرستان بروجن. مجله بالینی پرستاری و مامایی، 2(4)، 44-37.

وطنپناه، و. (1395). تبیین رابطه عوامل اجتماعی-فرهنگی (الگوی خشونت خانوادگی، آستانه تحمل فرهنگی خشونت، تبعیض سنی) و نیازهای بنیادی روان‌شناختی (ادراک شایستگی، خود مختاری و ارتباط اجتماعی) با سالمند آزاری (پایاننامه کارشناسی ارشد چاپ نشده). دانشگاه علامه طباطبایی.

Allemand, M., Hill, P.L., Ghaemmaghami, P., & Martin, M. (2014). Forgivingness and Well-being. University of Zurich, Department of Psychology. Available on http://www.m.allemand@psychologie.uzh.ch

Bridges, L. T., Margie, N. G., & Zaff, J. F. (2002). Background for Community Level Work on Emotional Well-being in Adolescence: Reviewing the Literature on Contributing Factors. Washington: Child Trends.

Charyton, C., Elliott J. O., Lu, B., & Moore, J. L. (2009). The impact of social support on health related quality of life in persons with epilepsy. Epilepsy & Behavior, 16(4), 640-645.

Chadwick, K.A., & Collins, P.A. (2015). Examining the relationship between social support availability, urban center size, and self-perceived mentalhealth of recent immigrants to Canada: a mixed-methods analysis. Social Science & Medicine, 128, 220-230.

Couto, N., Antunes, R., Monteiro, D., Moutão, J., Marinho, D. A., & Cid, L. (2017). Impact of the basic psychological needs in subjective happiness, subjective vitality and physical activity in an elderly Portuguese population. Motricidade, 13(2), 58-70.

Disabato, D. J., Goodman, F. R., Kashdan, T. B., Short, J. L., & Jarden, A. (2016) Different types of well-being? Psychological Assessment, 28(5), 471–482.

Delle Fave, A., Brdar, I., Freire, T., Vella-Brodrick, D., & Wissing, M. P. (2011) The Eudaimonic and dheonic components of happiness: Qualitative and quantitative findings. Social moderating role of coping style. Health Psychology, 23(5), 542-555.

Eun, Y., & Gu, M. O. (1999). A Study of the relationships among health promoting behaviors, health locus of control (hloc), and response patterns to hloc in Korean elderly. Journal of Korean Academy of Nursing, 29(3), 625-638.

Elbogen, E. B., Fuller, S., Johnson, S. G., Brooks, S., kinneer, P., Calhoun, P. S., & Beckham, D. C. (2010). Improving risk assessment of violence among military veterans: An Evidence- based approach for clinical decision- making. Clinical Psychology Reviews, 30(6), 595-607.

Guardia, G. J., Deci, E. L., & Ryan, R. M. (2000). Withinperson variation in security of attachment: A self- theory perspective on attachment, Need Fulfillment and wellbeing. Journal of Personality and Social Psychology, 79(8), 367-384.

Ghorbani, N., & Watson, P. J. (2004). Two facets of self-knowledge, big five and promotion among Iranian managers. Journal of Social Behavior and Personality: An International Journal, 6(8), 769-777.

Levasseur, M., Desrosiers, D., & Whiteneck, G. (2010).Accomplishment level and satisfaction with social participation of older adults. Association with Quality of Life and Best Correlates, 19(5), 665-675.Linley, P. A. (2009). Measuring happiness. Personality and Individual Differences,47(5), 878-884.

Lu, Q., Uysal, A., & Teo, I. (2011). Emotional ambiralence pain and depressive symptoms need satisfacation and catastrophizing: Explaining the relationship among. Journal of Health Psychology, 16(5), 819-827.

Malcarne, V. L., & Hamilton, N. A. (2005). Children’s health related locus of control beliefs: Ethnicity gender, and family income. Child Health, 34, 47-59.

Marshik, T. T. (2010). Teachers and student psychological need satisfaction as predictors on student’s academic achievement (master degree thesis). Florida University.

Meyers, K. R. (2002). Religiosty and health locus of control as predictors of depression and anixiety in women with breast cancer (master degree thesis). Fordham University.

Ryan, R. M., Deci, E. L. (2006). Self‐regulation and the problem of human autonomy: Does psychology need choice, self‐determination, and will? Journal of Personality, Wiley Online Library, 1557-1586.

Riffle, Ph. K. L., Yoho, D. J., & Sams, J. (1989). Health-Promoting Behaviors, Perceived Social Support, and Self-Reported Health of Appalachian Elderly. Public Health Nursing, 6(4), 204-211.

Sargent, D. E. (2006). Evaluation of two Nutrition education programs: The expanded food and nutrition education program (EFNEP) and Out Forlunch (OFL) (master degree thesis). North Carolina State University.

Stephens, S., Alpass, F., & Towers, A. (2011). The Effects of types of social networks, perceived social support, and loneliness on the health of older people. Journal of Aging and Health, 23(6), 887–911.

Tian, L., Chen, H., & Hubner, E. S. (2013). The longitudinal relationships between basic psychological needs satisfaction at school and school- related subjective well-being in adolescents. Social Indicators Research, 119, 353-372.

Veenhoven. R. (2008). Healthy happiness: Effects of happiness on physical health and the consequences for preventive health care. Journal of Happiness Studies, 9(3), 449-469.