رابطه امید و حس انسجام با بهزیستی روان شناختی سالمندان: نقش میانجی نگرش به مرگ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه روان شناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

2 دانشیار روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

3 دانشکده روان شناسی، دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، تهران، ایران.

4 دانشکده روان شناسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

روند رو به رشد سالخوردگی جمعیت و اهمیت بهزیستی سالمندان موجب پراهمیت­تر شدن بررسی عوامل مرتبط با بهزیستی آنها شده است. بنابراین این مطالعه با هدف طراحی و سنجش برازش مدل بهزیستی روان­شناختی سالمندان انجام و در آن تأثیر امید و حس انسجام با میانجی­گری ابعاد نگرش به مرگ بر بهزیستی روان­شناختی بررسی شد. روش پژوهش حاضر توصیفی از نوع همبستگی و مدل­ یابی بود. جامعه آماری شامل تمامی سالمندان غیر ساکن در سراهای سالمندان شهر تهران بودند. به این منظور 309 سالمند با روش نمونه‌گیری خوشه­ای از کلیه مناطق تهران انتخاب شدند و به پرسشنامه­ های امید اسنایدر، حس انسجام آنتونووسکی، نگرش به مرگ وونگ و بهزیستی روان­شناختی ریف پاسخ دادند. جهت تحلیل داده­ ها از مدل‌یابی معادلات ساختاری و نرم افزارهای SPSS نسخه 22 و لیزرل نسخه 8/8 استفاده شد. نتایج حاصل از تحلیل یافته­ ها حاکی از آن بود که بین متغیرهای امید و اجتناب از مرگ، امید و پذیرش گرایشی و پذیرش گرایشی با بهزیستی روان‌شناختی رابطه مثبت معنادار و بین متغیرهای حس انسجام و ترس از مرگ، حس انسجام و پذیرش گرایشی، حس انسجام و پذیرش اجتنابی و نیز ترس از مرگ و پذیرش اجتنابی با بهزیستی روان­شناختی رابطه منفی معنادار وجود دارد. همچنین حس انسجام با میانجی‌گری ترس از مرگ و پذیرش اجتنابی به بهزیستی روان­شناختی منجر می­شود. نتایج این پژوهش بر اهمیت توجه به موضوع نگرش به مرگ و عوامل مؤثر بر آن در تلاش برای ارتقاء بهزیستی سالمندان تأکید می­کند. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Relationship between Hope and Sense of Coherence with Psychosocial Well-being among Older People: Mediating Role of Attitude toward death

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Nezamdoust Sedehi 1
  • Ahmad Borjali 2
  • hamid poursharifi 3
  • Adis Kraskian Mujembari 4
  • Mohammadreza Seirafi 4
1 Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
2 Associate Professor of Psychology, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran.
3 Department of Psychology, University of Social Welfare and Rehabilitation Sciences, Tehran, Iran.
4 Department of Psychology, Karaj Branch, Islamic Azad University, Karaj, Iran.
چکیده [English]

Given the fast-growing elderly populations and the importance of the elderly’s well- being, it is of high importance to pay attention to factors relating to older people’s well-being. So, the present study was aimed at testing the psychosocial model of older people’s well-being in which the effect of hope and sense of coherence on the psychological well-being of older people with the mediating role of attitude toward death was examined. The present study has a descriptive-correlational design for modeling. The statistical population included all community-living older adults in Tehran. For this purpose, a total of 309 older people were selected from all Tehran districts, using the Cluster sampling method. The participants completed the following scales: Snyder’ Hope Scale, Antonovsky's Sense of coherence scale, The Death Attitude Profile- Revised (DAP-R), and The Ryff’s scale of Psychological well-being. Data Analyze through Structural Equation Modeling (SEM) (SPSS-22 and Lisrel 8.8). The results indicated that there are significant positive relationships between hope and death avoidance, hope and approach acceptance and approach acceptance with psychological well-being, and significant reverse relationships between sense of coherence and fear of death, sense of coherence and approach acceptance, sense of coherence and escape acceptance, and fear of death and escape acceptance with Psychological well-being. A sense of coherence led to psychological well-being with the mediating role of fear of death and escape acceptance. It can be concluded that to improve older people’s well-being, more attention should be paid to their attitude toward death and the factors influencing it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hope
  • Sense of coherence
  • psychological well-being
  • Attitude toward death
  • older people

مراجع

آقابابائی، ن.، سهرابی، ف.، اسکندری، ح.، برجعلی، ا.، و فرخی، ن. ع. (1395). تدوین مدل علّی بهزیستی ذهنی بر پایه جهت­گیری دینی با واسطه‌گری امیدواری، اضطراب مرگ و معنای زندگی. پژوهش‌نامه روان‌شناسی اسلامی، 2(1)، 60-32.
برقی ایرانی، ز.، رجبی، م.، ناظمی، م.، و بگیان کوله­مرز، م. (1396). نقش سبک زندگی، سرمایه‌های روانشناختی و رفتارهای خودمراقبتی در پیش‌بینی بهزیستی ذهنی سالمندان دیابتی. روان‌شناسی سلامت، 23(6)، 38-17.
برک، ل.، آ. (1385). روان­شناسی رشد جلد دوم، (از نوجوانی تا پایان زندگی) (ترجمه ی سیدمحمدی). تهران: ارسباران. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 2001)
بشرپور، س.، وجودی، ب.، و عطارد، ن. (1391). ارتباط جهت­گیری مذهبی و نگرش نسبت به مرگ با کیفیت زندگی و علائم­سازی در زنان جسمانی. فصلنامه روان­شناسی سلامت، 3(2)، 97 -80.
پورعبدل، س.، عباسی، م.، پیرانی، ذ.، عباسی، م. (1394). رابطه امید به زندگی و بهزیستی روان شناختی با کیفیت زندگی در سالمندان. روان‌شناسی پیری، 1(1)، 65-57.
توحیدی، م. (1390). بررسی وضعیت سالمندی در شهر تهران. تهران: جامعه­شناسان.
سفیدی، ف.، و فرزاد، و. (1391). رواسازی آزمون بهزیستی روان­شناختی ریف در دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی قزوین. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، 16 (1)، 71-65.
 شیخی، س.، عیسی­زادگان، ع.، بشرپور، س.، و مروئی میلان، ف. (1392). رابطه اضطراب مرگ و وسواس مرگ با میزان امید در بین دانشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه. مجله دانشکده پرستاری و مامایی ارومیه، 11(7)، 418 -410.
عرب­زاده، م.، پیرساقی، ف.، کاوسیان، ج.، امانی، ک.، و عبدالله پور، ی. (1396). بررسی رابطه ساختاری نیازهای اساسی روان‌شناختی و بهزیستی ذهنی با سلامت روان در سالمندان. نشریه سالمند شناسی، 2(2)، 10-1.
عسگری، ش.، و شفیعی، ح. (1396). پیش‌بینی کیفیت زندگی سالمندان بر اساس انسجام درونی، ذهن‌آگاهی و هوش معنوی. پژوهش‌نامه روان‌شناسی مثبت، 3(3)، 74-61.
فیست، ج.، و فیست، گ. ج. (1388). نظریه­های شخصیت (ترجمه ی. سیدمحمدی). تهران: نشر روان. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 2002)
قربانی، ا.، سعادتمند، س.، سپهریان آذر، ف.، اسدنیا، س.، و فیضی­پور، ه. (1392). رابطه امید، اضطراب مرگ با سلامت روان در دانشجویان دانشگاه ارومیه. مجله پزشکی ارومیه، 24 (8)، 616 -607.
کرمانی، ز.، خداپناهی، م.، حیدری، م. (1390). ویژگی­های روان­سنجی مقیاس امید اسنایدر. فصلنامه روان­شناسی کاربردی، 5 (3)، 23 -7.
مرکز آمار ایران. (1397). به مناسبت روز ملی جمعیت: انتشار پیش­بینی ساختار سنی جمعیت کشور تا سال 1415.
یالوم، ا.، (1392). خیره به خورشید نگریستن (ترجمه ا. قطبی­نژاد آسمانی و پ. والی). تهران: نشر قطره. (تاریخ انتشار اثر به زبان اصلی، 2008)
 
Antonovsky, A. (1987). The Jossey-Bass social and behavioral science series and the Jossey-Bass health series. Unraveling the mystery of health: How people manage stress and stay well. San Francisco, CA: Jossey-Bass.
Antonovsky, A. (1993). The structure and properties of the sense of coherence scale.Social Science & Medicine, 36(6), 725- 733. doi: org/10.1016/0277-536 (93)90033-Z
Antonovsky, A., & Sagy, S. (1990). Confronting Developmental Tasks in the Retirement Transition. The Gerontologist, 30(3), 362–368. doi:10.1093/geront/30.3.362 
Bowling, A., & Dieppe, P. (2005). What is successful ageing and who should define it? BMJ : British Medical Journal, 331(7531): 1548–1551. doi: 10.1136/bmj.331.7531.1548
Clarke, P., Marshall, V., Ryff, C., & Rosenthal, C. (2000). Well-Being in Canadian Seniors: Findings from the Canadian Study of Health and Aging. Canadian Journal on Aging / La Revue Canadienne Du Vieillissement, 19(2), 139-159. doi:10.1017/S0714980800013982
Duggleby, W., Hicks, D., Nekolaichuk, C., Holtslander, L., Williams, A., Chambers, T., & Eby, J. (2012). Hope, older adults, and chronic illness: a metasynthesis of qualitative research. Journal of advanced nursing, 68(6), 1211-1223.
Eriksson, M., & Lindström, B. (2006). Antonovsky’s sense of coherence scale and the relation with health: a systematic review. Journal of epidemiology & community health, 60(5), 376-381. doi: 10.1136/jech.2005.041616
Eriksson, M., & Mittelmark, M. B. (2017). The Sense of Coherence and Its Measurement. In M. B. Mittelmark, S. Sagy, M. Eriksson, G. F. Bauer, J. M. Pelikan, B. Lindstrom, & G. A. Espnes (Eds.), The Handbook of Salutogenesis (pp. 97-106). Cham (CH): Springer International Publishing.
Gesser, G., Wong, P. T. P., & Reker, G. T. (1988). Death Attitudes across the Life-Span: The Development and Validation of the Death Attitude Profile (DAP). OMEGA - Journal of Death and Dying, 18(2), 113–128. doi:10.2190/0dqb-7q1e-2ber-h6yc
Giglio, R. E., Rodriguez-Blazquez, C., de Pedro-Cuesta, J., & Forjaz, M. J. (2015). Sense of coherence and health of community-dwelling older adults in Spain. International psychogeriatrics, 27(4), 621-628.
Hallberg, I. R. (2004). Death and dying from old people’s point of view. A literature review. Aging Clinical and Experimental Research, 16(2), 87–103. doi:10.1007/bf03324537
Haugan, G. (2013). Nurse-patient interaction is a resource for hope, meaning in life and self-transcendence in nursing home patients. Scandinavian Journal of Caring Sciences, 28(1), 74–88. doi:10.1111/scs.12028
Kennedy V., & Lloyd-Williams, M. (2006). Maintaining Hope: Communication in Palliative Care. Communication in Cancer Care, 168, 47-60.
Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling (3nd Ed). New York: Guilford.
Mahammadzadeh, A., Poursharifi, H., & Alipour, A. (2010). Validation of Sense of Coherence (SOC) 13-item scale in Iranian sample, Procedia Social and Behavioral Sciences, 5, 1451–1455. doi:10.1016/j.sbspro.2010.07.306
Missler, M., Stroebe, M., Geurtsen, L., Mastenbroek, M., Chmoun, S., & Van Der Houwen, K. (2012). Exploring Death Anxiety among Elderly People: A Literature Review and Empirical Investigation. OMEGA - Journal of Death and Dying, 64(4), 357–379. doi:10.2190/om.64.4.e
National Institutes of Health (NIH). (2016). World’s older population grows dramatically. National Institutes of Health (NIH). Retrieved from https://www.nih.gov/news-events/news-releases/worlds-older-population-grows-dramatically
Neimeyer, R. A., Wittkowski J., & Moser, R. (2004). Psychological research on death attitudes: an overview and evaluation. Death Studies, 28, 309–340.
Nilsson, K. W., Leppert, J., Simonsson, B., & Starrin, B. (2010). Sense of coherence and psychological well-being: improvement with age. Journal of Epidemiology & Community Health, 64(4), 347-352.
Nozari, M., & Dousti, Y. (2013). Attitude Toward Death in Healthy People and Patients with Diabetes and Cancer. Iranian Journal of Cancer Prevention, 6(2), 95–100.
Pallant, J. F., & Lae, L. (2002). Sense of coherence, well-being, coping and personality factors: further evaluation of the sense of coherence scale. Personality and Individual Differences, 33(1), 39-48. doi: org/10.1016/S0191-8869 (01)00134-9
Parker, D. W. (2013). The Relationship Between Ego Integrity and Death Attitudes in Older Adults. American Journal of Applied Psychology. 2(1), 7-15. doi:10.11648/j.ajap.20130201.12
Pinquart, M., Fröhlich, C., Silbereisen, R., K., & Wedding, U. (2006). Death Acceptance in Cancer Patients. Journal of Death and Dying, 52(3), 217-235. doi: org/10.2190/E5F0-GJUX-AM68-4777
Ryff, C. D., & Keyes, C. L. M. (1995). The structure of psychological well-being revisited. Journal of Personality and Social Psychology, 69(4), 719-727.
Ryff, C. D., & Singer, B. H. (2006). Best News Yet on the Six-Factor Model of Well-Being. Social Science Research, 35, 1103-1119.
Snyder, C. R. (2000). Handbook of Hope: Theory, Measure, & Application. ACADEMIC Press.
Snyder, C. R., Harris, C., Anderson, J. R., Holleran, S. A., Irving, L. M., Sigmon, S. T., ... & Harney, P. (1991). The will and the ways: Development and validation of an individual-differences measure of hope. Journal of Personality and Social Psychology, 60(4), 570-585.
Soleimani, M. A., Sharif, S. P., Yaghoobzadeh, A., Yeoh, K. K., & Panarello, B. (2018). Exploring the Relationship Between Spiritual Well-Being and Death Anxiety in Survivors of Acute Myocardial Infarction: Moderating Role of Sex, Marital Status and Social Support. Journal of Religion and Health, 57(2), 683–703. doi: org/10.1007/s10943-017-0554-2
Taneva, S. (2016). What is psychological well-being and how it changes throughout the employment cycle? UnicampBFCM.
Tomer, A. (2000). Death Attitudes and the Older Adult: Theories, Concept and Applications. Brunner-Routledge.
Van Hiel, A., & Vansteenkiste, M. (2009). Ambitions Fulfilled? The Effects of Intrinsic and Extrinsic Goal Attainment on Older Adults’ Ego-Integrity and Death Attitudes. The International Journal of Aging and Human Development, 68(1), 27–51. doi:10.2190/ag.68.1.b
Wiesmann, U., & Hannich, H.-J. (2011). A Salutogenic Analysis of Developmental Tasks and Ego Integrity vs. Despair. The International Journal of Aging and Human Development, 73(4), 351–369. doi:10.2190/ag.73.4.e
Wong, P. T. P. (2007). Meaning management theory and death acceptance. In A. Tomer, E. Grafton, & P. T. P. Wong (Eds.), Existential and spiritual issues in death attitudes (pp. 65-87). New York, NY: Erlbaum.
Wong, P. T. P. (2010). Meaning-making and the positive psychology of death acceptance. International Journal of Existential Psychology and Psychotherapy, 3(2), 73-82. Retrieved from http://journal.existentialpsychology.org/index.php/ExPsy/article/view/163
Wong, P. T. P., Carreno, D. F., & Gongora Oliver, B. (2017). Death acceptance and the meaning-centered approach to end-of-life care. In R. E. Menzies, R. G. Menzies, & L. Iverach (Ed.). Curing the dread of death: Theory, research and practice. Brisbane, Queensland: Australian Academic Press.
Wong, P. T. P., Reker, G. T., & Gesser, G. (1994). Death Attitude Profile– Revised: A multidimensional measure of attitudes toward death (DAP-R). InR. A. Neimeyer (Ed.), Death anxiety handbook: Research, instrumentation, and application (pp. 121-148). Washington, DC: Taylor & Francis.
World Health Organization (2018 a). Constitution of World Health Organization: principle, 8 march 2018. Retrieved from World Health Organization (WHO) website: https://www.who.int/about/mission/en/
World Health Organization (2018 b). Ageing and health, 5 February 2018. Retrieved from World Health Organization (WHO) website: http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/ageing-and-health

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 10 دی 1397
  • تاریخ بازنگری: 23 بهمن 1397
  • تاریخ پذیرش: 21 اسفند 1397

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار